The Big Sky A.B. Guthrie Jr.

A.B. Guthrie Jr.
The Big Sky
σελ. 386
Mariner Books 2002
ISBN 0618154639 (ISBN13: 9780618154630)


Να βάλω το μυαλό μου σε τάξη και να βγάλω από μέσα μου όλες τις σκέψεις και τα συναισθήματα που μου άφησε αυτό το υπέροχο έργο, δεν είναι εύκολο.

Ο A.B. Guthrie Jr, ο συγγραφέας αυτού του μυθιστορήματος έγραψε ένα είδος καθαρόαιμου αμερικάνου ρεαλιστικού - ιστορικού μυθιστορήματος, γνωστού ως western το οποίο απέχει μακράν από την στερεοτυπική απεικόνιση των καουμπόηδων με τα σαλούν και τους πιστολέρο. Βρήκα ένα άρθρο του Richard Severo για τους New York Times όπου αναφέρει:

"Ο Guthrie επέλεξε να προσεγγίσει με έναν σαφώς διαφορετικό τρόπο την λογοτεχνία γύρω από το θέμα της Άγριας Δύσης, διαφοροποιούμενος από τους συγκαιρινούς του. Τίποτα στη γραφή του δεν θυμίζει τη φθηνή απεικόνιση της λογοτεχνίας western η οποία εκείνη την εποχή έχαιρε ευρείας αποδοχής. Ο Guthrie είχε δηλώσει πως δεν ήθελε να γράψει μύθους γύρω από τη Δύση."

'Ετσι λοιπόν στα 1947 γράφει το μυθιστόρημα "The Big Sky", το πρώτο μέρος μιας τριλογίας (ακολουθεί το "The Way West" στα 1949 που κερδίζει αμέσως το βραβείο Pulitzer την ίδια χρονιά, και κλείνει με το με το "Fair Land, Fair Land" γραμμένο τριάντα σχεδόν χρόνια αργότερα, στα 1982 που λειτουργεί ως επίλογος).

Το "The Big Sky" ξεκινάει στα 1830 με τον πρωταγωνιστή της ιστορίας, τον ατίθασο και ανυπότακτο δεκαεπτάχρονο Boone Caudill και φτάνει ως τα 1843 καλύπτοντας ένα διάστημα δεκατριών ετών. Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε πέντε μέρη και μέσα από αυτό παρακολουθούμε την πορεία του νεαρού, από ένα μικρό χωριό του Kentucky, προς τα βορειοδυτικά, ως την περιοχή που σημέρα βρίσκεται ο καταυλισμός των Ιδιάνων Blackfoot (γνωστό ως Blackfeet Nation), εκεί που όπου οι πολιτείες του Idaho, της Montana και του Wyoming χωρίζονται από την οροσειρά των Βραχωδών Ορέων (Rocky Mountains) από την μια, και τις μεγάλες πεδιάδες του ποταμού Missouri και το Yellowstone (που σήμερα αποτελεί εθνικό πάρκο).

Ο Boone δεν έχει την παραμικρή φιλοδοξία, παρά μόνο το όνειρο της απόλυτης ελευθερίας. Επιζητά να ζήσει μακριά από τους ανθρώπους και αναζητά τον θείο του ανάμεσα στους "Βουνίσιους" (mountain men) που ζούσαν σε εκείνη την περιοχή (στα δάση και στα ποτάμια) ασχολούμενοι κυρίως με το κυνήγι του κάστορα, του οποίου την γούνα εμπορεύοντας για λογαριασμό κάποιων μεγάλων Εταιρειών. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος σε εκείνα τα μέρη πέρα από την ίδια την φύση ήταν οι διάφορες φυλές των Ινδιάνων με τους οποίους υπάρχει μια αρκετά ιδιότυπη συμβιωτική σχέση.

"Ο Boone το μόνο που θέλει είναι κρέας με πάχος και μια καλή φωτιά και να είναι μακριά από τους ανθρώπους. Αυτό αρκεί, σκέφτηκε ο Boone. Τί άλλο να ζητήσει ο άνθρωπος, αρκεί να έχει κόκαλα με μεδούλι και μπόλικο κρέας στα πλευρά και μια φωτιά να τον κρατάει ζεστό και μια γη όπου να μπορεί τριγυρνάει ελεύθερα; Τί καλύτερο από ένα μέρος όπου κάθε μέρα μπορούσες να σκοτώνεις κι από έναν βούβαλο χωρίς ιδιαίτερο κόπο, κρατώντας για τον εαυτό σου τα καλύτερα κομμάτια, αφήνοντας τα υπόλοιπα για τους λύκους. Γιατί να θέλει κάτι περισσότερο, εκτός ίσως από μια καλή Ινδιάνα να ζει μαζί της στη σκηνή και να ξαπλώνει πλάι της, τη νύχτα;"

Πολλοί αναγνώστες βρίσκουν τον ήρωα αντιπαθητικό, ωστόσο θεωρώ πως ο χαρακτήρας του, ο φαινομενικά απλοϊκός και βάρβαρος, διαθέτει μια μεγάλη δόση οξυδέρκειας (μαθαίνει να επιβιώνει, όσο αποξενώνεται από τον πολιτισμό και τους ανθρώπους τόσο περισσότερο γίνεται κομμάτι της φύσης και του περιβάλλοντός του) και μια καταπιεσμένη ευαισθησία, διψάει για αγάπη, αλλά αγνοεί τον τρόπο με τον οποίο αυτή θα μπορούσε εκφραστεί και να εκδηλωθεί (αυτό είναι το τρωτό του σημείο, η αιτία της δυστυχίας του και το αποτέλεσμα της φριχτής κακοποίησης που υπέστη ως παιδί στα χέρια του τυραννικού πατέρα του).

Τον συμπάθησα γιατί, παρ' όλη την κτηνώδη φύση του, μοιάζει με φοβισμένο ζώο που επιτίθεται για να αμυνθεί και που αν το εξημερώσεις θα σταθεί στο πλευρό σου ως φίλος πιστός και αφοσιωμένος χωρίς ωστόσο να χάνει κάτι από την ουσία που συνιστά την αδάμαστη φύση του. Ένας χαρακτήρας που εκφράζεται κυρίως μέσα από τις πράξεις του οι οποίες συχνά απορρέουν από το ένστικτο και όχι τη λογική. Σκοτώνει για να ζήσει. Είτε αυτό αφορά ζώα είτε ανθρώπους.

Η σχέση των λευκών με τους Ινδιάνους είναι, όπως προανέφερα, ιδιότυπη. Η κάθε φυλή έχει τους δικούς κανόνες και κώδικες συμπεριφοράς. Κάποιοι είναι πιο φιλικοί και συνεργάσιμοι κάποιοι άλλοι τελείως εχθρικοί. Βλέποντας τον τόπο τους να κατακτάται σταδιακά, αισθάνονται ταπεινωμένοι. Αναφέρει σε ένα σημείο ο αρχηγός της φυλής των Piegan έχοντας μόλις βιώσει των αφανισμό του λαού από μια φοβερή επιδημία:

"Ο λευκός φέρνει ουίσκι. Κάνει τον Ινδιάνο να τρελαίνεται. Ο λευκός πλαγιάζει με τις γυναίκες του. Κουβαλάει αρρώστιες", είπε πιάνοντας με το χέρι του τον καβάλο του. "Η καρδιά του λευκού είναι κακή [...] Ο Ινδιάνος πολεμάει. Πολεμάει γενναία. Για να κρατήσει τον λευκό μακριά. Ο λευκός φέρνει μεγάλο δηλητήριο, μεγάλη αρρώστια. Σκοτώνει τον Ινδιάνο [...] Η καρδιά του Ινδιάνου είναι νεκρή. Νεκρή ανάθεμά την. Τώρα πια ο Ινδιάνος έπαψε να πολεμάει".

Από την άλλη πλευρά οι λευκοί, γαλουχημένοι με διαφορετικές νοοτροπίες και ιδεώδη, συχνά αποτύγχαναν να κατανοήσουν τον Ινδιάνικο τρόπο σκέψης. Μια ενέργεια ή μια χειρονομία που στον δυτικό κόσμο έχει ένα ορισμένο αντίκτυπο για τους Ινδιάνους μπορεί να σημαίνει το τελείως αντίθετο:

"Έτσι όπως είχε η κατάσταση δεν μπορούσες να έχεις εμπιστοσύνη στους Ινδιάνους, ακόμα κι αν ζούσες μαζί τους. Ήταν γεμάτοι έπαρση, όσο εύκολα ικανοποιούνταν άλλο τόσο εύκολα εξοργίζονταν και ξαφνικά αντιδρούσαν με τρόπους που ένας λευκός δεν μπορούσε να προβλέψει και για αιτίες που ούτε καν του περνούσαν από το μυαλό".

Μια αδιάκοπη σύγκρουση πολιτισμών ανάμεσα σε ανθρώπους διαφορετικούς κάτω από έναν κοινό, τεράστιο γαλάζιο ουρανό. Το έργο είναι γεμάτο από σκηνές βίας και αγριότητας. Από την αφαίρεση των σκαλπ των νεκρών ως τρόπαιο για τον νικητή, μια τακτική όπου εφαρμοζόταν όχι μόνο από τους Ινδιάνους αλλά και από τους λευκούς και μάλιστα συχνά χρησίμευε και ως αντάλλάξιμο είδος, ως την ανθρωποφαγία (βρώση ανθρώπινων πτωμάτων για την ακρίβεια, σε περίπτωση ακραίων περιστάσεων).

Και κάπου εκεί, καθώς οι κάστορες και οι βούβαλοι λιγοστεύουν επικίνδυνα και τα κέρδη μειώνονται από το εξαντλητικό κυνήγι, αρχίζει το όνειρο της κατάκτησης της απώτερης Δύσης. Πέρα από τα δύσβατα μονοπάτια των Βραχωδών Ορέων, ανοίγεται μια γη της Επαγγελίας. Η κατάκτηση του Όρεγκον και της Καλιφορνιας. Πλούσια γη για τους αγρότες και αρκετοί "άγριοι" που πρέπει να "εκπολιτιστούν" για τους μισιονάριους.

Στα 1952 το έργο αυτό γυρίστηκε και ως ταινία με σκηνοθέτη τον Howard Hawks και πρωταγωνιστή τον Kirk Douglas η οποία δίνει μια εξαιρετική εικόνα των τοπίων που περιγράφονται στο βιβλίο και πλαισιώνεται αριστοτεχνικά από την μουσική του συνθέτη Dimitri Tiomkin. Η πρωταγωνίστρια που υποδύεται την Teal Eye (μια νεαρή Ινδιάνα της φυλής των Piegan που παίζει σπουδαίο ρόλο στη ζωή του κεντρικού ήρωα), η Elizabeth Threatt ήταν Ινδιάνα από την πλευρά της μητέρας της.

Το μυθιστόρημα αυτό, παραμένει ακόμα και σήμερα αγαπημένο από τους Αμερικάνους. Παρ' όλο που ορισμένοι βλέπουν επικριτικά την επιλογή του συγγραφέα να αναπαράγει πιστά την ομιλία της εποχής στους διαλόγους (στην αρχή δεν καταλάβαινα τίποτα από όσα έλεγαν), συμπεριλαμβάνοντας διάφορες εκφράσεις που σήμερα θεωρούνται και είναι ακραία ρατσιστικές (πχ η χρήση της λέξης "νέγρος") θεωρώ πως πρόκειται για ένα έργο ιστορικά ακριβές και, ως τέτοιο, κρίνω πως η επιλογή του συγγραφέα υπήρξε έντιμη και ορθή καθώς δεν γράφτηκε για να προσβάλει αλλά για να προβάλει και να σκιαγραφήσει μια ορισμένη εποχή.

Μάλιστα ανακάλυψα πως υπάρχει μια παλιά μετάφραση στα ελληνικά από έργο του Guthrie (πρόκειται για μια συντομευμένη έκδοση του δεύτερου τόμου της τριλογίας) που κυκλοφόρησε κάπου μέσα στη δεκαετία του 1950 ή 1960 από δύο διαφορετικούς εκδότες. Μεταφραστής είναι ο Καίσαρ Εμμανουήλ.