Five Spice Street, Can Xue

Can Xue
Karen Gernant (μετάφραση), Zeping Chen (μετάφραση)
Five Spice Street
352 σελ.
Yale University Press-  The Margellos World Republic of Letters, 2009
ISBN 0300122276 (ISBN13: 9780300122275)

Η Madame X καταφθάνει κάποια στιγμή με τον άνδρα της και τον εξάχρονο γιο τους, τον Μικρό Bao, στην γειτονιά της Five Spice Street και ανοίγουν μια μικρή καντίνα στη γωνία του δρόμου.

Σταδιακά οι κάτοικοι αρχίζουν να αποκτούν μια εμμονή με οτιδήποτε την αφορά, το παρελθόν της, την ηλικία της, την εμφάνισή της, την σεξουαλική της συμπεριφορά, την εξωτερική της εμφάνιση και τον εσωτερικό της κόσμο. Και αυτή δεν κάνει το παραμικρό για να βγει από το στόχαστρό τους, τουλάχιστον στην αρχή. Φαίνεται ιδιαίτερα απορροφημένη από τις μεταφυσικές της ενασχολήσεις που περιλαμβάνουν ένα είδος μαγείας και αποκρυφισμού και μια αλλόκοτη φιλοσοφική προσέγγιση του κόσμου.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά ερωτεύεται κιόλας τον καλό οικογενειάρχη Mr Q με αποτέλεσμα να τον αποτρελάνει και να προκαλέσει χάος και απανωτές αναστατώσεις στην γειτονιά, μια συνοικία που δεν ξέρει κανείς πώς να την χαρακτηρίσει, είναι άραγε οι φιλήσυχοι, καλοκάγαθοι άνθρωποι που παρατηρούν με δέος την παράξενη γυναίκα να εισβάλλει κάνοντας άνω κάτω τις ζωές τους ή μήπως είναι εκείνοι οι υποκριτές που δεν μπορούν να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα και την καταδιώκουν μετά μανίας μέχρι να την συνθλίψουν; Ίσως να είναι και τα δύο, σαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Η Can Xue γεννημένη στα 1953 από μια οικογένεια διανοούμενων, ο πατέρας της εργαζόταν ως δημοσιογράφος στην τοπική εφημερίδα της επαρχίας Hunan, από μικρή ηλικία βρέθηκε αντιμέτωπη με την φρίκη των πολιτικών διώξεων που υπέστησαν οι δικοί της επί Μάο. Φτώχεια, πείνα, κακουχίες, στρατόπεδα εργασίας. Η ίδια η συγγραφέας δεν κατάφερε να τελειώσει το σχολείο και είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοδίδακτη. Οι μεγαλύτερες επιρροές της προέρχονται από αυτό που η ίδια χαρακτηρίζει ως Δυτική Λογοτεχνία (μεταξύ άλλων έχει καταπιαστεί με συγγραφείς όπως οι Dante, Kafka, Borges, Calvino κτλ. ) και μάλιστα θεωρεί πως η κινεζική λογοτεχνία είναι ανώριμη διότι δεν διαθέτει ακόμα τον απαιτούμενο βαθμό αυτοανάλυσης και αυτοκριτικής.

Το συγκεκριμένο βιβλίο εκδόθηκε αρχικά στα στα 1988 με τίτλο Break through Performance (Πρωτοποριακή Παράσταση) και στα 2002 επανακυκλοφόρησε με τον οριστικό τίτλο Five Spice Street. Η ίδια η συγγραφέας αναφέρει σε μία συνέντευξή της πως το έργο της αυτό αποτελεί, πέρα από μια σάτιρα για τα σεξουαλικά ήθη της χώρας της, και μια μελέτη επάνω στη συγκαιρινή κατάσταση της σύχρονης τέχνης, όπου καυτηριάζει όλα τα διεστραμμένα αισθητικά μοντέλα και τις συναφείς λογοτεχνικές ιδέες. Είναι μια κριτική της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει, όπου οτιδήποτε το διαφορετικό προκαλεί φόβο, αναστάτωση και απόρριψη ωσότου να απορροφηθεί μέσω της κομματικής επανεκπαίδευσης και να αποκτήσει, έστω και επιφανειακά, μια κανονικότητα, την ομοιογένεια εκείνη που επιβάλλεται από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς.

Το στυλ της γραφής της πατάει σαφώς επάνω στα χνάρια του μοντερνισμού, αλλά η εμμονική υπερανάλυση και η απουσία πραγματικής δράσης, το γκροτέσκο και το παράλογο που συμπορεύονται με την πραγματικότητα, σχηματίζουν μια χαλαρή ενότητα που (τουλάχιστον σε αυτό το συγκεκριμένο έργο) μοιάζει περισσότερο προϊόν ενός αυτοματισμού, και ακριβώς στο σημείο αυτό, εκεί όπου όλα όσα ανασύρονται από τον κόσμο του υποσυνειδήτου υποβάλλονται σε μια σχολαστική διαδικασία εκλογίκευσης, χάνεται η μαγεία και η ομορφιά του κειμένου. Καταντάει φλύαρο και κουραστικό (σε ορισμένα σημεία τουλάχιστον γίνεται ανυπόφορο).

Ούτε ιδιαίτερα πρωτότυπο είναι το έργο της, αλλά κατανοώ πόσο σημαντική πρέπει να είναι η συμβολή της, καθώς υψώνεται ενάντια στο πνευματικό κατεστημένο της χώρας της, στο οποίο άλλωστε εστιάζει η κριτική της. Δεν διαθέτει ωστόσο το απαιτούμενο μέγεθος για να κομίσει κάτι νέο και φρέσκο στην παγκόσμια λογοτεχνία. Μουχλιασμένο και συμπλεγματικό "εκδυτικισμένο" avant garde που αν είχε γραφτεί στα 1930 θα μπορούσε να είναι και συγκλονιστικό.

Είναι αυτό ένα σύμπτωμα της πνευματικής καθυστέρησης και ανωριμότητας που η ίδια η συγγραφέας προσάπτει στην πατρίδα της ή απλώς δεν φέρει μέσα της το καινοτόμο πνεύμα που προϋποθέτει αυτό το είδος της λογοτεχνίας;

Για να μιλήσω ευθέως, θεωρώ πως είναι λάθος της που απαξιώνει την τεράστια λογοτεχνική και φιλοσοφική παράδοση της πατρίδας της, γιατί οτιδήποτε "νέο" προσπαθεί να εισάγει δεν μπορεί να καρποφορήσει, αν του στερήσεις το γόνιμο έδαφος και ιδού τα αποτελέσματα.

Ωστόσο έχοντας διαβάσει μόνο ένα έργο της θα ήταν άδικο να την κρίνω με περισσότερη αυστηρότητα. Μελλοντικώς μπορεί να σχηματίσω μια καλύτερη εικόνα για τη λογοτεχνική της εξέλιξη και να αναθεωρήσω τις απόψεις μου. Για την ώρα ωστόσο διατηρώ τις επιφυλάξεις μου.