Letters of Two Brides, Honoré de Balzac

Honoré de Balzac
Letters of Two Brides (Mémoires de deux jeunes mariées)
σελ. 220
Dodo Press 2006
Original Title
ISBN 1406506559, ISBN13 9781406506556



Αυτό το έργο...

Από τη μία έχει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός γαλλικού επιστολικού μυθιστορήματος του 19ου αιώνα, πομπώδεις εκφράσεις, υπερβολικές συναισθηματικές εξάρσεις, αντιλήψεις περί της γυναικείας αρετής όπου στην εποχή μας δεν μπορεί παρά να θεωρηθούν παρωχημένες, αλλά... ενσωματώνει και όλα εκείνα τα στοιχεία που στην πορεία ανέδειξαν τον ρεαλισμό ως αυτούσιο και γόνιμο λογοτεχνικό είδος. Η ίδια η ιστορία της ζωής των δύο νέων κοριτσιών, όπως εξελίσσεται μέσα σε μια περίπου δεκαετία από τα 1824 έως τα 1835, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Δυο νεαρές φίλες (όπου η σχέση τους έχει ένα πάθος σχεδόν ερωτικό, ειδικά στα πρώτα χρόνια της αλληλογραφίας τους) η Renée de Maucombe και η Louise de Chaulieu περνούν την εφηβεία τους στο καρμελίτικο μοναστήρι του Blois. Ήταν συνηθισμένο οι νέες να παίρνουν την εκπαίδευσή τους σε τέτοια μοναστήρια και συχνά, προκειμένου το μερτικό τους από την οικογενειακή περιουσία να περάσει στην κατοχή κάποιου αδελφού, παρέμεναν εκεί, φυλακισμένες στην ουσία, παίρνοντας μοναστικούς όρκους. Ωστόσο οι δύο φίλες θα επιστρέψουν στην κοινωνία, η Louise στο Παρίσι και η Renée στον οικογενειακό της πύργο στην Προβηγκία.

Η ζωή τους παίρνει διαφορετικούς δρόμους, έχουν αντίθετους χαρακτήρες, ωστόσο είναι και οι δύο γυναίκες που ανήκουν στα ανώτατα κοινωνικά στρώματα, καλλιεργημένες, φιλόδοξες και θέλουν, κόντρα σε όλες τις αντιξοότητες να διατηρήσουν έναν έλεγχο επάνω στις ζωές τους. Το έργο αυτό είναι μια ενδιαφέρουσα σπουδή επάνω στη θέση της γυναίκας, στον αγώνα της για ανεξαρτησία, στα ενδιαφέροντά της, τους στόχους και τα όνειρά της. Σίγουρα θα είχε περισσότερο ενδιαφέρον να δούμε τη θέση και τις αγωνίες των γυναικών που δεν ανήκαν στα κοινωνικά στρώματα των δύο κοριτσιών, των μικροαστών, των εργατριών και των χωρικών, αλλά αυτό φοβάμαι πως δεν είναι κάτι που θα μπορούσε να προσφέρει σε έναν αναγνώστη ο Balzac. Θα έρθει ωστόσο αργότερα ο Zola και θα αναπληρώσει αυτό κενό, δημιουργώντας πολύ ζωντανές και ενδιαφέρουσες ηρωΐδες, χωρίς τίτλους ευγενείας και οικόσημα.

Ωστόσο κι έτσι, ο Balzac καταφέρνει να δημιουργήσει πολύ ενδιαφέροντες χαρακτήρες. Η πραγματικότητα εισβάλει στο έργο του, δεν το σαρώνει αλλά του δίνει πνοή. Είναι κάποια πράγματα που όσοι αιώνες κι αν περάσουν, δεν αλλάζουν. Οι αγωνίες και οι ευθύνες της μητρότητας, περιγράφονται με τρόπο αδρό που προκαλεί άλλοτε σύγκίνηση και άλλοτε γέλιο. Μια νεαρή μητέρα που μπορεί να έχει νταντά για να τη βοηθάει, και υπηρέτες, αλλά που ούτε κι αυτή καταφέρνει να ντυθεί ή να χτενιστεί, καθώς έχει να πλύνει και να ντύσει και να ταΐσει τα μωρά της - η σκηνή όπου τα μωρά είναι φρεσκοπλυμένα με τα καθαρά τους ρουχαλάκια και το μπάνιο γεμάτο σαπουνάδες και νερά και παπάκια που επιπλέουν, δεν διαφέρει και πολύ από μια αντίστοιχη σημερινή εικόνα - όποιος έχει μπανιάρει πιτσιρίκια καταλαβαίνει σε τί αναφέρομαι. Όταν η Renée γεννάει το πρώτο της παιδί, ο συγγραφέας περιγράφει σύντομα αλλά χαρακτηριστικά τους πόνους και το βάσανο του τοκετού, αντιδρά βλέποντάς το για πρώτη φορά, ρωτώντας τη μητέρα της:

"Μα αυτό μοιάζει με μαϊμουδάκι, είσαι σίγουρη πως είναι στα αλήθεια παιδί;"

Ο Balzac, υποστήριζε, σε αντίθεση με τους κανόνες και την συνήθεια της εποχής, τον μητρικό θηλασμό μέχρι το πρώτο έτος της ζωής του βρέφους και στο έργο αυτό τονίζει τη σημασία που έχει η ενεργή συμμετοχή της μητέρας στην ανατροφή των παιδιών. Γιατί εκείνα τα χρόνια, οι οικογένειες που είχαν τα οικονομικά μέσα, έστελναν τα βρέφη στην εξοχή να ανατραφούν από τροφούς και μετά σε οικοτροφεία, για να πάρουν την πρώτη τους εκπαίδευση, γεγονός που τα αποξένωνε και τα στιγμάτιζε ψυχικά (είχε και ο ίδιος αντίστοιχη τραυματική εμπειρία, είχε κι αυτός υποφέρει πολύ από αντίστοιχες πρακτικές και μάλιστα αρρώστησε βαριά και παραλίγο να πεθάνει, διότι οι δάσκαλοί του, για να τον τιμωρήσουν για τις μαθητικές του αβλεψίες, τον έκλειναν με τις ώρες σε ένα υπόγειο χώρο τιμωρίας).

Σε αντίθεση με τη Renée της επαρχίας, η Louise αποτελεί την επιτομή της τυπικής ρομαντικής ηρωΐδας που τόσο συχνά απαντάται στη λογοτεχνία της εποχής. Είναι φτιαγμένη για παθιασμένους έρωτες και για τη μεγάλη παριζιάνικη ζωή. Ωραία φορέματα, βόλτες στο Bois de Boulogne, χοροεσπερίδες, ταξίδια στην Ιταλία, βραδιές στην όπερα.

Ο Balzac δεν διστάζει να μιλήσει ευθέως για τα ζητήματα της γυναικείας σεξουαλικότητας, και τονίζει την σημασία που έχει για μία γυναίκα, να συνευρίσκεται ερωτικά, όταν, είναι έτοιμη να το κάνει, κάτι που εξασφαλίζει και για τον υπομονετικό σύντροφό της, την αγάπη της, τη φιλία και την αφοσίωσή της, αλλιώς δεν διαφέρει σε τίποτα από έναν βιασμό με την ευλογία της εκκλησίας και τη συνενοχή της κοινωνίας. Αυτό είναι ένα από τα σπουδαιότερα μηνύματα που περνάει το έργο.

Η γυναίκα εκείνης της εποχής, ειδικά μετά την θέσπιση του Ναπολεόντειου Κώδικα, ήταν εξαιρετικά περιορισμένη, ειδικά μέσα στον γάμο. Όπως λέει σε κάποιο σημείο η μία ηρωΐδα:

"Πριν ήμουν ένα άτομο. Τώρα ένα περιουσιακό στοιχείο".

Το πρόβλημα προέκυπτε κυρίως από δύο ζητήματα:

Η οικογενειακή περιουσία, μετά τη νομοθεσία του Ναπολέοντα, έπρεπε να μοιραστεί ισομερώς σε όλα τα παιδιά της οικογένειας, ασχέτως φύλου και ηλικίας. Αυτό ακούγεται εξαιρετικό. Επειδή όμως οι ευγενείς της εποχής είχαν την συνήθεια να προνοούν πρωτίστως για τα αρσενικά μέλη της οικογένειας, ειδικά για τον πρωτότοκο, για να μην κατακερματιστούν οι περιουσίες τους, οι κοπέλες κατέληγαν συχνά άπροικες, οπότε είτε έπρεπε να περιοριστούν στη μοναστική ζωή είτε, καίτοι είχαν εξαιρετική μόρφωση και ευγενική καταγωγή, δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν έναν - για τα δεδομένα της εποχής πάντα - προσοδοφόρο γάμο.

Εκτός αυτού, μια παντρεμένη γυναίκα δεν είχε σχεδόν κανένα δικαίωμα επάνω στη διαχείριση των οικονομικών της, όλες οι επιλογές της έπρεπε να φιλτράρονται και να εγκρίνονται από τον σύζυγό της. Γι' αυτό και ο Balzac σε πολλά σημεία υπερτονίζει την ανωτερότητα του γυναικείου φύλου και επιμένει πως ένας άνδρας που σέβεται τον εαυτό του και θέλει να επιτύχει στη ζωή του πρέπει να κερδίζει την αγάπη της γυναίκας του, να την υπακούει και να της αφήνει το πηδάλιο και να μην συμπεριφέρεται ως τύραννος. Ωστόσο συμβουλεύει τις γυναίκες να μην το παρακάνουν, διότι αν στερήσουν τον ανδρισμό από τους συντρόφους τους, στο τέλος θα τους εξοντώσουν.

Πολύ - πολύ - πολύ ενδιαφέρον έργο. Θα ήθελα να το διάβαζαν κι άλλοι φίλοι και φίλες, ωστόσο κρατάω μια επιφύλαξη, είναι παλιομοδίτικο ως προς τη γλώσσα και το ύφος του και αυτό κατανοώ πως μπορεί να γίνει εξαιρετικά κουραστικό. Άξιζε ωστόσο που το διαβάσα, το βρήκα απολαυστικό παρά τις αδυναμίες του.