Definitely Maybe, Arkady Strugatsky, Boris Strugatsky

Arkady Strugatsky, Boris Strugatsky
Definitely Maybe (За миллиард лет до конца света)
(μετάφραση: Antonina W. Bouis)
σελ. 49
Melville House 2014
ISBN 1612192815, ISBN13 9781612192819



"Στον κίτρινο, ελαφρώς καμπυλωμένο χώρο, οι αξονικά συμμετρικές κοιλότητες εμφανίζονταν αργά σαν γιγάντιες φουσκάλες. Η ύλη έρρεε γύρω τους, προσπαθώντας να διαρρεύσει ανάμεσά τους αλλά ήταν αδύνατο. Η ύλη συμπιεζόταν τόσο πολύ μέσα στα όρια τέτοιων πυκνοτήτων, ώστε στο τέλος οι φουσκάλες άρχιζαν να εκπέμπουν φως. Ένας θεός ξέρει τί θα συμβεί μετά, αλλά θα τη βρούμε την άκρη. Πρώτα από όλα πρέπει να ασχοληθούμε με τη δομή των ινών. Μετά με τις καμπύλες του Ragozinsky. Και μετά με τα πλανητικά νεφελώματα. Και τί νομίζετε φίλοι μου, πως όλα αυτά είναι τίποτε διαστελλόμενα σωματίδια; Σιγά τα σωματίδια! Πρόκειται για ακριβώς το αντίθετο".

Έτσι ξεκινάει η ιστορία, με τον ήρωα, κάπου στα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του '60 στο Λένινγκραντ της Σοβιετικής Ένωσης, μια πολύ ζεστή μέρα. Οι συγγραφείς χωρίζουν τη νουβέλα τους σε 11 κεφάλαια τα οποία περιέχουν μικρότερα υποκεφάλαια τα οποία χαρακτηρίζουν ως "Αποσπάσματα", 21 συνολικά. Από το απόσπασμα 16 κι εξής η αρχικά τριτοπρόσωπη αφήγηση αλλάζει σε πρωτοπρόσωπη και πλέον βλέπουμε τα γεγονότα απευθείας από την πλευρά του πρωταγωνιστή, του αστροφυσικού Dimitri Malianov.

Το έργο μοιάζει περισσότερο με φιλοσοφική πραγματεία, είναι (χρησιμοποιώ τον όρο καταχρηστικά) ένα δράμα δωματίου, ωστόσο η δράση δεν σταματάει στιγμή, η τεχνική της αποσπασματικότητας καταφέρνει να μεγαλώνει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, εντείνοντας την προσοχή του, στην προσπάθεια να συνθέσει με τη φαντασία του τα όσα παραλείπονται και η αποκάλυψη της μυστηριώδους αιτίας που πυροδοτεί μια αλυσίδα γεγονότων είναι δοσμένη με τρόπο αριστοτεχνικό. Διαβάζοντας, θέλουμε να μάθουμε περισσότερα, ενώ παράλληλα, οι χαρακτήρες των ηρώων είναι τόσο συμπαθητικοί, μέσα στις αδυναμίες και τις αβεβαιότητές τους, τόσο σύνθετοι και απλοί συνάμα, που καταφέρνουν να δημιουργήσουν, καίτοι επινοημένοι, τη ρεαλιστική βάση αυτής της απίθανης ιστορίας.

Δεν είναι τυχαίο αυτό που γράφει ο Boris Strugatsky στον επίλογο του έργου:

'Ισως γι' αυτό ο αδερφός μου κι εγώ, θεωρούσαμε πάντα πως αυτή ήταν μια από τις πιο αγαπημένες μας νουβέλες, ήταν κομμάτι από τη ζωή μας, μιας ζωής ατόφιας και ιδιωτικής, γεμάτης από απολύτως αληθινούς ανθρώπους και πραγματικά γεγονότα. Και όπως ξέρουμε όλοι δεν υπάρχει πιο ευχάριστο πράγμα από το να αναπολείς περασμένες δυσκολίες, όταν έχεις καταφέρει να τις ξεπεράσεις επιτυχώς".

Ο τίτλος που δημοσιεύτηκε το έργο στα ρώσικα (η έκδοση που διάβασα είναι η τελική και αλογόκριτη, αλλά δεν τον χρησιμοποιεί ωστόσο) είναι "Ένα δισεκατομμύριο χρόνια πριν από το τέλος του κόσμου". Η αιτία που με έκανε να ψάχνω για χρόνια αυτό το έργο μέχρι που ανακάλυψα ετούτη την εξαιρετική μετάφραση της Antonina W. Bouis είναι ένα άλλο έργο. Μια ταινία για την ακρίβεια. Η οποία στο 37o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κέρδισε τρία βραβεία μουσικής, σκηνογραφίας και φωτογραφίας, (ωστόσο δεν πήγε καλά εισπρακτικά, όταν προβλήθηκε στους κινηματογράφους) με τίτλο "Πριν το Τέλος του Κόσμου" σε σενάριο και σκηνοθεσία του Παναγιώτη Μαρούλη. Με αυτήν την ταινία με συνδέει μια αλλόκοτη ιστορία:

Εκείνα τα χρόνια ζούσα στην επαρχία, η ταινία φυσικά δεν προβλήθηκε ποτέ στους κινηματογράφους της μικρής μου πόλης. Ωστόσο κάποια χρόνια αργότερα προβλήθηκε στην τηλεόραση και από το πρώτο λεπτό με μαγνήτισε η ατμόσφαιρά της, ο φωτισμός της, μια μυστηριώδης αίσθηση που έβγαινε από την οθόνη, η οποία κατάφερε να με συνεπάρει ολοκληρωτικά. Κι εκεί, στο πιο κρίσιμο σημείο - αν είναι δυνατόν - χάλασε η τηλεόρασή μου, μαύρισε η οθόνη και μετά από λίγο χάθηκε και ο ήχος! Και δεν μπόρεσα να δω το τέλος "Πριν το τέλος". Συναισθάνομαι την ειρωνεία του πράγματος αλλά υπάρχει κάτι που με θλίβει ακόμα περισσότερο.

Ο Παναγιώτης Μαρούλης έχει εγκαταλείψει οριστικά τον κινηματογράφο (ίσως να είναι αυτός ο Αμοργιανός μελισσοκόμος, αν τα αποτελέσματα της διαδικτυακής αναζήτησής μου είναι σωστά). Τίποτα δεν μου βγάζει από το μυαλό, δεν τον ξέρω προσωπικά, δεν έχω ιδέα καν πώς μοιάζει το πρόσωπό του, πως το έργο του δεν εκτιμήθηκε σωστά. Ίσως ήταν η εποχή, οι διαφορετικές ανάγκες του κοινού, ωστόσο θυμάμαι ξεκάθαρα πως υπήρχε κάτι πολύ ιδιαίτερο στην αφήγησή του. Κάτι μοναδικό, πρωτότυπο και οικείο ταυτόχρονα (τώρα είμαι σε θέση να κατανοήσω πως είχε καταφέρει να αποδώσει το πνεύμα του βιβλίου). Και αυτό το λέω με το ένστικτο του ανθρώπου που βλέποντας ένα έργο αποσπασματικά, πήρε μόνο μια γεύση από εκείνο, χωρίς να είναι σε θέση να βάλει μια τελεία και να καταλήξει σε ένα οριστικό συμπέρασμα.

Για εμένα αυτή η ταινία ήταν, είναι και θα παραμείνει ένα διπλά χαμένο αριστούργημα...

Την θεωρία πάνω στην οποία βασίστηκαν οι αδελφοί Strugatsky θα την παραθέσω μεταφράζοντας ένα μικρό απόσπασμα το οποίο ωστόσο αποκαλύπτει τα πάντα γύρω από τον πυρήνα της υπόθεσης, γι' αυτό θα το κρύψω:

Spoiler: