The Ballad of the Sad Café and Other Stories, Carson McCullers

Carson McCullers
The Ballad of the Sad Café and Other Stories
60
εκδ. Bantam 1983
ISBN 0553272543 (ISBN13: 9780553272543)



Το πρώτο διήγημα που δίνει και τον γενικό τίτλο στη συλλογή "Η Μπαλάντα του θλιμμένου Καφέ" (The Ballad of the Sad Café) είναι μια σπαραξικάρδια και ανορθόδοξη ιστορία αγάπης. Αυτό το είδος λογοτεχνίας έχει χαρακτηριστεί ως Southern Gothic. Εκεί που ο ωμός ρεαλισμός συναντάει το παράλογο και το γκροτέσκο προκύπτει ένας ιδιαίτερος συνδυασμός, μια ευγενής ποίηση της μίζερης καθημερινότητας, μια τραγωδία τόσο παρατραβηγμένη που καταλήγει κωμική, μια μεταμόρφωση των προσώπων σε καρικατούρες που δίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε όλα στο τέλος καταλήγουν να αποτελούν μορφές αλλόκοτες, μοναδικές, αυθεντικές.

Κι αν μέσα σε όλα αυτά συνυπολογίσει κάποιος την καταπιεσμένη και μοναχική φύση της συγγραφέως που υπήρξε ένας ιδιαίτερα βασανισμένος άνθρωπος, μπορεί εύκολα να καταλήξει στο συμπέρασμα πως η ηρωίδα του διηγήματος, η ανδροπρεπής και δυναμική Amelia, είναι μια συμβολική απεικόνιση του εαυτού της. Γιατί πόσες πιθανότητες ευτυχίας θα μπορούσε να έχει μια αμφισεξουαλική γυναίκα στην συντηρητική αμερικάνικη κοινωνία του '50; Η Μπαλάντα του θλιμμένου καφέ, είναι η αφήγηση ενός ερωτικού τριγώνου, μια ιστορία που περιλαμβάνει γερές δόσης αγάπης και μίσους, αφοσίωσης και προδοσίας, μοναξιάς και συντροφικότητας. Είναι ένα δράμα που στο τέλος σου προκαλεί γέλια μαζί με τα δάκρυα.
Κι όλα τα γεγονότα διαδραματίζονται σε μια μικρή επαρχιακή πόλη του Νότου:

"Η ίδια η πόλη είναι καταθλιπτική, όπου δεν έχει και πολλά πράγματα για να δεις. [...] Οι χειμώνες εδώ είναι σύντομοι και ψυχροί, τα καλοκαίρια λευκά από την αντηλιά και τον καύσωνα [....] Δεν υπάρχει τίποτα για να κάνεις μέσα σε αυτήν την πόλη. Μπορείς να πας μια βόλτα μέχρι τον νερόμυλο, να σταθείς κλωτσώντας τα κούτσουρα ή να σκεφτείς τί θα μπορούσες να κάνεις με την παλιά ρόδα από άμαξα που είναι παρατημένη στον δρόμο κοντά στην εκκλησία. Η ψυχή σαπίζει από τη βαρεμάρα. Θα μπορούσες ίσως να πας ως τον αυτοκινητόδρομο του Forks Falls και να δεις τους κατάδικους να τραγουδούν δεμένοι στη σειρά με την σιδερένια αλυσίδα".

Το "Παιδί - Θαύμα" (Wunderkind, στο πρωτότυπο) είναι ένα σύντομο δράμα για τις ματαιωμένες προσδοκίες μιας νεαρής πιανίστριας που μόλις έχει μπει στην εφηβεία. Ο δάσκαλός της, πιέζοντάς την να βγάλει από μέσα της το κρυμμένο ταλέντο που διαβλέπει σε αυτήν, καταλήγει να την εξαντλήσει, στραγγίζοντας όλη τη ζωτική ενέργεια που είναι τόσο απαραίτητη για για έναν ερμηνευτή. Είναι συνεχώς κουρασμένη, ζει αποκομμένη από τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας της, μια μικρομέγαλη ιδιοφυία που σβήνει πριν καταφέρει να αποκαλυφθεί, που ίσως να μην υπήρξε και ποτέ παρά μόνο μέσα στο μυαλό του μέντορά της. Η ίδια η συγγραφέας σπούδαζε μουσική την οποία υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει, όταν μετά από μια κρίση ρευματικού πυρετού αντιμετώπισε πρόβλημα με τις αρθρώσεις της. Το συγκεκριμένο διήγημα (το πρώτο της) δημοσιεύτηκε αρχικά στο νεοϋρκέζικο περιοδικό Story στα 1936, όταν η McCullers ήταν δεκαεννιά ετών, λίγα χρόνια αφότου είχε εγκαταλείψει κάθε ελπίδα για μια καριέρα στον χώρο της μουσικής.

Το επόμενο φαινομενικά αδιάφορο, διήγημα με τίτλο "Ο αναβάτης του Ιπποδρόμου" (The Jockey) μοιάζει σαν ένα είδος λογοτεχνικού snapshot, μια συντομογραφική σπουδή επάνω σε ένα θέμα ή μια σκηνή από ένα ευρύτερο έργο που τελικά δεν γράφτηκε ποτέ. Ένας τζόκεϋ, ο Bitsy Barlow, εμφανίζεται στο εστιατόριο όπου τρώνε τρεις "παράγοντες" του ιπποδρόμου, συμπεριφέρεται παιδιάστικα και γελοία, σαν μικρό παιδί που παθαίνει μια κρίση θυμού, ένα ξέσπασμα ανωριμότητας γύρω από το θέμα του φίλου και συναδέλφου του.

''They were particular friends" (ιδιαίτεροι φίλοι) λέει ο ένας από τους παράγοντες, για τον φίλο του Bitsy που σακατεύτηκε μετά από ένα ατύχημα και απέμεινε χωρίς δουλειά. Ο ήρωας λοιπόν προσπαθεί να τους πιέσει να του δώσουν άλλη μία ευκαιρία, μόλις θα είναι ξανά σε θέση να εργαστεί. Αλλά φαίνεται πως όλες οι προσπάθειές του συναντούν έναν τοίχο αδιαφορίας που καμουφλάρεται πίσω από μια επιφανειακή συγκατάβαση. Στο τέλος o ήρωας φεύγει ηττημένος ξεστομίζοντας μια φραση την οποία επαναλαμβάνει: " libertines".

Απεικονίζεται εδώ λοιπόν με μια κωμικότητα που έρχεται να υπογραμμίσει το κρυμμένο δράμα, ένας άνδρας που αγωνίζεται να σώσει τον αγαπημένο του. Αν ο ίδιος ο Bitsy ήταν γυναίκα, κι ερχόταν να παρακαλέσει το αφεντικό του συζύγου της να τον ξαναδεχτεί στη δουλειά, μπορεί να συναντούσε μεγαλύτερη κατανόηση ή ακόμα και να έβρισκε και κάποια αναπόκριση. Εδώ όμως ο ήρωας ούτε μπορεί, ούτε πρέπει να εκφράσει όλα όσα νιώθει και έτσι για τους τρίτους περνάει για τρελός. Η απελπισία του μοιάζει με πρώτη ματιά αδικαιολόγητη. Αλλά οι πραγματικά ανήθικοι είναι αυτοί που κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν, που επιλέγουν να στρέψουν το βλέμμα τους αλλού - το συμβολικό νίψιμο των χειρών του πλούσιου είναι ενδεικτικό αυτής ακριβώς της υποκρισίας.

Το τραγικό λοιπόν σε αυτήν την ιστορία είναι όλα όσα δεν λέγονται, γιατί δεν γίνεται να ειπωθούν. Κι όταν ένας άνθρωπος δεν είναι σε θέση να εκφραστεί ελεύθερα, καταλήγει να αντιδρά σπασμωδικά και άτσαλα και οι άλλοι οι "φυσιολογικοί" τον ειρωνεύονται κι από πάνω, και πίσω από την πλάτη του τον αποκαλούν "τρελό".

Η ιστορία της "Κυρίας Zilensky και του Βασιλιά της Φινλανδίας" (Madame Zilensky and the King of Finland) είναι μια ιστορία για την αποδοχή. Μια ταλαντούχα μουσικός έρχεται να διδάξει σε ένα αμερικάνικο κολέγιο. Ο καθηγητής που φροντίζει για τις συστάσεις και την εγκατάστασή της, σταδιακά αρχίζει να παρατηρεί κάποια πράγματα στη συμπεριφορά της που τον προβληματίζουν. Είναι μια καλή και αξιοπρεπής γυναίκα και εξαιρετική στο μάθημά της. Αλλά κάτι στις ιστορίες που του διηγείται τον παραξενεύει. Ειδικά ένα περιστατικό που αφορά στη συνάντησή της, στο Ελσίνκι, έξω από ένα ζαχαροπλαστείο, με τον Βασιλιά της Φινλανδίας. Έτσι ανακαλύπτει μια πλευρά του χαρακτήρα της που αρχικά τον σοκάρει.

Η κυρία Zilensky είναι μυθομανής. Η αιτία που αγαπά να διηγείται όλες αυτές τις απίθανες ιστορίες είναι για να γεμίσει το κενό της ζωής της. Δεν βλάπτει κανέναν με αυτές τις διηγήσεις και δεν στοχεύει σε κάποιο απώτερο συμφέρον. Απλά, πέρα από τη συμβατική ζωή της, πλάθει κόσμους διαφορετικούς και μέσα από αυτούς δραπετεύει. Αρχικά ο καθηγητής προσπαθεί να την θεραπεύσει από αυτή την μανία, στην πορεία όμως συνειδητοποιεί πως αν της στερήσει το δικαίωμά της να δραπετεύει μέσα από τη φαντασία της, θα είναι σαν να την δολοφονεί. Η αποδοχή που της δείχνει τελικά, πηγάζει μέσα από τρία συναισθήματα, την κατανόηση, τον οίκτο και ένα είδος αγάπης που αψηφάει τη συμβατική λογική. Η σκηνή με τον σκύλο που τρέχει ανάποδα στο τέλος συμβολίζει το γεγονός πως σε αυτήν τη ζωή μπορεί να υπάρχουν πράγματα που δεν καταλαβαίνουμε και μας φαίνονται παράξενα, αλλά, από τη στιγμή που δεν βλάπτουν κανέναν, δεν υπάρχει λόγος να προσπαθούμε να τα αλλάξουμε.

Ο "Παρεπίδημος" (The Sojourner) καταπιάνεται με έναν ταξιδιώτη που προσπαθεί να θυμηθεί κάτι που του διαφεύγει. Μπορεί τελικά αυτό που ξεχνάμε να είναι ό,τι αξίζει περισσότερο στη ζωή μας και είναι θλιβερό πώς ο χρόνος ξεγλιστράει και μας οδηγεί ολοένα και πιο κοντά πίσω στην ανυπαρξία. Από την κοσμοπολίτικη Νέα Υόρκη, πάνω από τον Ατλαντικό ως το μελαγχολικό Παρίσι, ο ήρωας κάνει ένα ταξίδι διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας, οι αναμνήσεις του παρελθόντος ξυπνούν μέσα του όλα εκείνα τα από καιρό ξεχασμένα αισθήματα κι αυτό γίνεται η αφορμή για να ωριμάσει και να πάρει κάποιες πολύ σημαντικές αποφάσεις. Μια γλυκόπικρη μικρή ιστορία, γεμάτη ανθρωπιά και ορισμένες ζεστές αχτίδες αισιοδοξίας.

Το "Ένα οικογενειακό δίλημμα" (A Domestic Dilemma) αφορά το ζήτημα του αλκοολισμού που αργά και σταδιακά δηλητηριάζει τη σχέση ενός νέου ζευγαριού και απειλεί να καταστρέψει την οικογενειακή τους ευτυχία. Είναι η γυναίκα που έχει το πρόβλημα και οι σκηνές απεικονίζονται εξόχως ρεαλιστικά, αλλά είναι ο άντρας που αφηγείται την ιστορία και μέσα από τη δική του τρυφερή ματιά βλέπουμε τα πράγματα. Σημειωτέον και η ίδια η συγγραφέας αντιμετώπιζε πρόβλημα αλκοολισμού.

Η τελευταία ιστορία περιλαμβάνει κι αυτή έναν αλλόκοτο και πληγωμένο χαρακτήρα, ένα μεθυσμένο γέρο άνδρα που εξηγεί σε έναν πιτσιρικά, πωλητή εφημερίδων, την επιστήμη της αγάπης. Έχει τίτλο "'Ένα δέντρο, μια πέτρα, ένα σύννεφο" (A Tree, a Rock, a Cloud) και αποτελεί το ιδανικό επιμύθιο που συνοψίζει το σύνολο των διηγημάτων της συλλογής.