The Gadfly, Ethel Lilian Voynich

Ethel Lilian Voynich
The Gadfly
312 σελ.
Norilana Books 2006
ISBN 1934169110 (ISBN13: 9781934169117)


Ο λόγος που αποφάσισα να διαβάσω αυτό το συμπαθητικό αλλά μέτριο ρομάντζο είναι το όνομα της συγγραφέως. Η Ethel Lilian Voynich υπήρξε σύζυγος του ανθρώπου που έφερε στο φως το ομώνυμο χειρόγραφο με τη μυστηριώδη γραφή και τις γοητευτικές εικόνες, που ακόμα συνιστά ένα άλυτο αίνιγμα ως προς το περιεχόμενό του.

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα (σσ The Gadfly: Η Αλογόμυγα) είναι κακογραμμένο, όχι σε βαθμό που να γίνεται ανυπόφορο, ωστόσο παραμένει ένα κείμενο με πολλές ατέλειες και ελάχιστη λογοτεχνική αξία. Στην εποχή του, εκδόθηκε στα 1897, έκανε επιτυχία, προφανώς γιατί η κριτική του απέναντι στον κλήρο σε συνδυασμό με τον φθηνό ρομαντισμό του ήταν χρήσιμα ως μέσο για πολιτική προπαγάνδα. Συχνά η λογοτεχνία μπορεί να εξυπηρετεί και τέτοιους σκοπούς.

Γιατί υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά ανάμεσα σε ένα έργο που ασκεί πολιτική και κοινωνική κριτική και σε όλες εκείνες τις ιστοριούλες του συρμού που δεν έχουν την δύναμη να αποτυπώσουν την πραγματικότητα και να δημιουργήσουν σκέψεις και προβληματισμό για το μέλλον αλλά μπορούν να εμφυτεύσουν στο μυαλό ενός αναγνώστη το ψήγμα μιας ιδέας ώστε να ριζώσει εντός του, όχι ως ιδέα, αλλά περισσότερο ως δεισιδαιμονία. Κι αυτό μπορεί να είναι και καλό αλλά και κακό, όλα είναι σχετικά. Εξαρτάται πάντα από ποια πλευρά το βλέπει κάποιος. Η κάθε εποχή έχει τις δικές της ανάγκες. Και ο κάθε αναγνώστης έχει τα δικά του γούστα.

Μια αλληγορία λοιπόν της ωραίας και του τέρατος: Ένας γοητευτικός παραμορφωμένος επαναστάτης με μάτια γαλάζια σαν την σκοτεινή τρικυμισμένη θάλασσα και μια γυναίκα δοσμένη ολόψυχα στο σκοπό της απελευθέρωσης της Ιταλίας από την Αυστριακή κατοχή. Υπάρχει ωστόσο ένα σκοτεινό μυστικό (που το μαντεύεις αμέσως από την πρώτη σελίδα). Όλα τα υπόλοιπα είναι αδέξιοι μακροσκελείς διάλογοι, ατελείς περιγραφές, πλήρης απουσία σκιαγράφησης χαρακτήρων, κάτι δακρύβρεχτες εξομολογήσεις και ολοκληρωτική αδυναμία να αποδοθεί το κλίμα, τα γεγονότα και οι περιστάσεις τις εποχής.

Και για να επανέλθω κλείνοντας την άποψή μου, πιστεύω ακράδαντα πως δεν υπάρχει πιο έξυπνος και αποτελεσματικός τρόπος για να κάνεις κάποιον να αγκαλιάσει μια ιδέα ή ένα σχήμα (πολιτικό, κοινωνικό, καλλιτεχνικό δεν έχει σημασία) χρησιμοποιώντας αυτού του είδους τον φτηνιάρικο πολτό. Είναι ελαφρύς και εύπεπτος και τόσο άχρωμος και άνοστος ώστε ο καθένας μπορεί με μεγάλη ευκολία να τον αξιοποιήσει για ευρεία κατανάλωση. Οπότε ναι, πιστεύω πως σε ένα σπερματικό επίπεδο η τέχνη καλείται να καλύψει μια απολύτως ανθρώπινη ανάγκη, να βουλώσει πρόχειρα κενά και χάσματα όπως ο στόκος τα σπασίματα ενός παλιού τοίχου.

Προσωπικά τείνω να προτιμώ τα έργα εκείνα που έχουν την δύναμη είτε να γκρεμίσουν τους τοίχους ή να τους καταστήσουν αρκετά διάφανους ώστε να μπορέσω ως αναγνώστρια να δω όσα κρύβονται από την άλλη πλευρά. Και διαβάζοντας το συγκεκριμένο μυθιστόρημα κατανόησα ακόμα καλύτερα πως η διάθεσή μου αυτή, δεν πηγάζει από μια τάση ελιτισμού αλλά από μια άλλη ανάγκη, εξίσου ανθρώπινη: Την ανάγκη να δω τον κόσμο όπως είναι μέσα σε όλη του την χαοτική πολυπλοκότητα που δεν σηκώνει υπεραπλουστεύσεις. Και καμιά φορά καταλαβαίνω πως αυτή η ανάγκη μπορεί να συγκριθεί μόνο με τον πόνο εκείνον που ένα αιχμηρό αντικείμενο προξενεί επάνω σε ένα γυμνό και απροστάτευτο σώμα.

όττω τις έραται.