The Crying of Lot 49, Thomas Pynchon

Αυτό το βιβλίο δεν είχα πρόθεση να το διαβάσω. Το διάβαζε ωστόσο ένας καλός μου φίλος, ο Γιώργος, και μόνο από περιέργεια, είπα να ρίξω μια ματιά στο κείμενο, και μάλιστα στο αγγλικό πρωτότυπο. Δεν χρειάστηκε κάτι περισσότερο. Δεν ξέρω τί είδους μαγείας ήταν αυτή, αλλά ό,τι κι αν είναι, με καθήλωσε και μου ήταν αδύνατον να το αφήσω από τα χέρια μου, μέχρι να φτάσω ως την τελευταία σελίδα. Στο μεταξύ σχολιάζαμε διάφορα επί του περιεχομένου με τον Γιώργο, ο οποίος μου έδωσε δυο εξαιρετικά χρήσιμα links με επεξηγηματικά και ερμηνευτικά σχόλια:
Από pynchonwiki
https://cl49.pynchonwiki.com/wiki/index.php?title=Chapter_1

Από sparknotes
http://m.sparknotes.com/lit/lot49/section1/

Η ιστορία αυτή μου θύμισε έργα όπως η «Τριλογία των Illuminatus» των Robert Shea και Robert Anton Wilson που ξεκίνησε να εκδίδεται στα 1975, το «Εκκρεμές του Φουκώ του Umberto Eco» που κυκλοφόρησε στα 1988. Πρόκειται για ένα έργο γραμμένο από έναν Αμερικανό συγγραφέα που ακόμα και σήμερα ξέρουμε ελάχιστα για την ταυτότητά του, που εκδόθηκε στα 1966, και διηγείται την αλλόκοτη ιστορία μιας νεαρής παντρεμένης γυναίκας, της Oedipa (ή Oed) Maas η οποία, εντελώς αναπάντεχα βρίσκεται να έχει οριστεί ως η εκτελέστρια της διαθήκης ενός μεγιστάνα ονόματι Pierce Inverarity. Η φαινομενικά ήρεμη και συμβατική ζωή της αναστατώνεται, καθώς στην πορεία καλείται να εξιχνιάσει μια μυστηριώδη και εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση.

Ο συγγραφέας καταφέρει να χωρέσει στο έργο του μια κρυπτική μικρογραφία αυτού του κόσμου, χτίζοντας έναν σύγχρονο λαβύρινθο από πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις, που φαίνεται να έχει τη συνοχή μιας πλακέτας ηλεκτρονικού κυκλώματος, τη δυαδικότητα ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή και την υπερβατικότητα ενός εκκοσμικευμένου θρησκευτικού φαινομένου. Και όλα αυτά είναι δοσμένα με άφθονες δόσεις χιούμορ πετυχαίνοντας μια εξαιρετική ισορροπία ανάμεσα στη δράση και στον στοχασμό.

«Μετά την έκδοση του V (σσ το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα) στα 1963, ο Pynchon αναδείχθηκε σχεδόν αμέσως ως ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς συγγραφείς που εξέφρασε τις φαντασιώσεις και τους φόβους μιας γενιάς η οποία μόλις έβγαινε από την εποχή του Μακαρθισμού, και σύντομα έμελλε να ζήσει έναν μακρύ εφιάλτη που περιείχε προεδρικές δολοφονίες, κοινωνική βία και τον πόλεμο στο Βιετνάμ [….]

Πρέπει να μπορούμε να διηγηθούμε, αυτό ακριβώς τονίζει το συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Νιώθουμε την ανάγκη να δημιουργούμε και να προσλαμβάνουμε συγκεκριμένες δομές μέσα σε όλα όσα διαβάζουμε ή κάνουμε. Έχουμε την ανάγκη να βρίσκουμε τις διασυνδέσεις ανάμεσα στα περιστατικά της προσωπικής μας ζωής και τα μεγαλύτερα εξωτερικά γεγονότα που αποκαλούμε ως Ιστορία.

Ωστόσο μέσα σε αυτό το δίλλημα που ενυπάρχει σε όλα τα έργα του Pynchon, αλλά πρωτίστως στο συγκεκριμένο, αυτή η ανάγκη να καταλάβουμε και να αντιληφθούμε τα μοτίβα που διέπουν ένα κείμενο, τη ζωή και την ιστορία, μπορεί εύκολα να οδηγήσει στο δίπολο μιας παράνοιας εξαιτίας την οποίας από την μια υπάρχει ο φόβος του παραλόγου και από την άλλη η επιθυμία μας να βλέπουμε παντού διασυνδέσεις, συσχετισμούς και συνοχή».

(Βλέπε Patrick O'Donnell, Emory Elliot, New Essays on The Crying of Lot 49, εκδ. Cambridge University Press, 1992)

Θεωρώ πως πρόκειται για ένα βατό κείμενο, πιστεύω πως άνετα μπορεί να διαβαστεί και από το πρωτότυπο, έχω ακούσει πως γενικά ο Pynchon θεωρείται δύσκολος συγγραφέας, μην έχοντας διαβάσει άλλο έργο του πιστεύω πως το συγκεκριμένο είναι κάτι περισσότερο από προσπελάσιμο. Είναι απολαυστικό και περιπετειώδες, ορισμένως αινιγματικό και εξαιρετικά παιγνιώδες, κάποτε ιδιαίτερα τρυφερό, γεμάτο ανθρωπιά και ευαισθησία, κάποτε σκοτεινό γεμάτο από μυστήριο και βαθιά υπαρξιακή αγωνία. Το προτείνω σε όλους ανεπιφύλακτα.

Αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω κάπως πιο αναλυτικά ορισμένες σκέψεις μου επάνω στα όσα διάβασα, αλλά δεν γίνεται να πω όσα θέλω χωρίς να προδώσω την υπόθεση. Οπότε όσα έχω να πω θα τα κρύψω. Από και πέρα αρχίζουν τα spoiler:

Όσο διάβαζα για τη ζωή της Oedipa, στην επινοημένη πόλη του Kinneret, με τον νευρωτικό και ανασφαλή σύζυγό της και την τακτοποιημένη μικροαστική ζωή της, στην αρχή, πριν ξεκινήσει ο καταιγισμός των εξελίξεων, είχα συνέχεια στο μυαλό το έργο ενός άλλου σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα το «Babbitt» του Sinclair Lewis, που εκδόθηκε στα 1922 και αναφέρεται στη ζωή των ανθρώπων μιας εξίσου επινοημένης πόλης, του Zenith.

Αυτό που με εντυπωσίασε είναι η εξέλιξη της αμερικανικής κοινωνίας αλλά συνάμα και η στασιμότητά της. Και στα δύο έργα απεικονίζεται ο ίδιος ρατσισμός και η περιθωριοποίηση των αδύναμων. Και στα δύο έργα αυτοί που κινούν τα νήματα και κατευθύνουν την κοινή γνώμη είναι οι οικονομικά ισχυροί. Νέοι εγκλωβισμένοι σε μια επιφανειακή ευμάρεια, ενήλικες με κλονισμένο νευρικό σύστημα, δέσμιοι όλοι ενός ματεριαλισμού, ενός συλλογικού φαντασιακού που αποτυπώνεται στις κινηματογραφικές αίθουσες κι αργότερα στις τηλεοπτικές οθόνες, μια κοινωνία νέα απαστράπτουσα, μοντέρνα η οποία ωστόσο φαίνεται δομημένη επάνω σε έδαφος ασταθές, που εμφανίζει ρωγμές και που όσο περνάνε τα χρόνια, αυτές μεγαλώνουν και δεν μπορούν πλέον να καλυφθούν πίσω από μια φαινομενικά αψεγάδιαστη πρόσοψη.

Κατά την άποψή μου η Oedipa είναι μια θηλυκή εκδοχή του Οιδίποδα. Καλείται και αυτή να λύσει ένα αίνιγμα. Και πάνω από όλα είναι υποχρεωμένη να ερμηνεύσει όλα εκείνα τα στοιχεία που παρατίθενται μέσα στο έργο, όπως ο Οιδίπους καλείται να ερμηνεύει έναν χρησμό. Επίσης μου έδωσε την εντύπωση μιας μητρικής φιγούρας. Είναι μητέρα όλους τους άνδρες που συναντάει και πολλές περιπτώσεις, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο υποβόσκει το ερωτικό εκείνο στοιχείο που συναντά κανείς στην φροϋδική ψυχολογία.

Το Τρίστερο ή Τρύστρερο ως μυστική οργάνωση θεωρώ πως είναι μια σύλληψη με πολλές αδυναμίες και λογικές ασυνέπειες. Αλλά ως σύμβολο είναι μεγαλειώδες. Το μυστικό ταχυδρομείο των περιθωριακών. Η ελεύθερη διακίνηση της πληροφορίας, ο φόβος των ανθρώπων πως είναι δέσμιοι, υποχείρια μια καθεστηκυίας τάξης που απομυζεί την δημιουργικότητά τους, υποκλέπτει τα όνειρα, τις σκέψεις, τις ιδέες τους, τις εμπνεύσεις και τις καινοτομίες τους, η ανάγκη για ένα αντίβαρο, ένα αντίπαλον δέος είναι αυτά που αιτιολογούν την αναγκαιότητα της ύπαρξης μιας εξουσίας που δρα στο παρασκήνιο της επίσημης ιστορίας. Προσωπικά δεν πιστεύω πως υπάρχει στα αλήθεια. Πιστεύω όμως στην ανάγκη των ανθρώπων να αντιταχθούν σε ό,τι τους καταπιέζει. Το Τρίστερο δεν είναι ούτε ο υπερασπιστής ούτε ο εγγυητής της ανθρώπινης ελευθερίας. Είναι η σκοτεινή, ενστικτώδης αντίδραση των ανθρώπων που δεν έχουν ούτε την δύναμη, ούτε την ωριμότητα να καλυτερεύσουν τις ζωές τους οπότε λειτουργούν αντιδραστικά. Ίσως να μην συνειδητοποιούμε πως δημιουργώντας το αντεστραμμένο είδωλο μιας νοσηρής κατάστασης λειτουργούμε εξισορροπητικά στηρίζοντας τελικά εκείνο που υποτίθεται πως αντιστρατευόμαστε