Sinclair Lewis, Babbitt

Sinclair Lewis

Babbitt

Project Gutenberg,  2002

ebook



Το Ζίνιθ είναι μια φανταστική πόλη που δημιούργησε με την πένα του ο συγγραφέας Λιούις Σινκλαίρ – τοποθετημένη κάπου ανάμεσα στην Μεσοδυτικές (κέντρο και βόρεια) πολιτείες των ΗΠΑ. Χάρη σε αυτή την πόλη και στον απίθανο κάτοικό της, τoν Τζορτζ Φ. Μπάμπιτ, ο συγγραφέας κέρδισε το νόμπελ λογοτεχνίας και η ανθρωπότητα το πιο ξεκαρδιστικό πορτραίτο ρεπουμπλικάνου μεσοαστού που γράφτηκε ως τώρα. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε στα 1920 αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να περιγράφει ένα σημερινό ψηφοφόρο του Ντόναλντ Τραμπ.

Έσπαγα το κεφάλι μου να εντοπίσω την διαφορά ανάμεσα στον Τζόρτζι και στα τυπικά λαμόγια που περιγράφονται τόσο συχνά στα αγαπημένα μου γαλλικά κοινωνικά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα (Μπαλζάκ, Ζολά, Μωπασάν κτλ). Μέχρι που έφτασα σε ένα σημείο του μυθιστορήματος του Σινκλαίρ στο οποίο κάνει μια σύντομη αναφορά σε έναν ηλικιωμένο βετεράνο του Αμερικανικού Εμφυλίου. Κι εκεί συνειδητοποίησα: Ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος εγινε στα 1861-1865 από τότε ως τα 1920 μεσολάβησαν 59 χρόνια.

Μέσα σε μισό - περίπου - αιώνα, στις ΗΠΑ, από τα άλογα και τα κάρα, τα φορέματα αλά Σκάρλετ Ο’ Χάρα, τα τζάκια και το πλύσιμο στη σκάφη, ο μέσος αμερικάνος βρέθηκε να διαθέτει οικίες με κεντρική θέρμανση και ηλεκτρικό, ιδιωτικά αυτοκίνητα και μέσα μαζικής μεταφοράς, ουρανοξύστες, κινηματογράφους, καταστήματα που πουλάνε τα πάντα και μια ατελείωτη όρεξη για ακόμα περισσότερη πρόοδο. Στα ευρωπαϊκά μυθιστορήματα του μεσοπολέμου (πχ Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ) η πρόοδος είναι πρωτίστως ιδεολογική και πνευματική. Στις ΗΠΑ είναι πάνω από όλα ματεριαλιστική. Με τα δόντια μπηγμένα στο ψητό οι αμερικάνοι ετοιμάζονται να κατακτήσουν τον κόσμο και να αφήνουν την γηραιά ήπειρο να φάει τη σκόνη τους. Και φυσικά η ιστορία τους δικαίωσε.

Κατά τα άλλα ο Μπάμπιτ και η κλίκα του έχουν τα τυπικά χαρακτηριστικά του καπιταλιστή που αγαπάει όλον τον κόσμο, αρκεί ο κόσμος να μην ανακατεύεται με την κερδοφορία τους:

«Ωστόσο ο Μπάμπιτ ήταν ενάρετος. Συνηγορούσε υπέρ της ποτοαπαγόρευσης, παρ’ όλο που ο ίδιος δεν την εφήρμοζε, εκθείαζε τη νομοθεσία για το όριο ταχύτητας στην οδήγηση κι ας μην την τηρούσε ο ίδιος, πλήρωνε τα χρέη του, προσέφερε στην εκκλησία, στον ερυθρό σταυρό, στο Y.M.C.A (σσ. Young Men's Christian Association), ακολουθούσε τις παραδόσεις την κλίκας του και έκλεβε μόνο με τις ευλογίες τους, ποτέ δεν κατέφευγε σε μεγάλες απάτες».

Δηλαδή ο Μπάμπιτ είναι το κλασικό λαμόγιο, που βρίσκεται στα μεσαία προς ανώτερα στρώματα της κοινωνίας και απολαμβάνει τον γενικό σεβασμό, είναι υπέρμαχος μιας ηθικής που τον εξυπηρετεί και του εξασφαλίζει έναν μεγάλο τραπεζικό λογαριασμό, δεν έχει ουσιαστική παιδεία, αλλά έχει κάνει ένα επιφανειακό πασάλειμμα γνώσεων σε κάποιο πανεπιστήμιο,για να μη φαίνεται ολότελα άξεστος.

Όμως, ο Μπάμπιτ, αυτό το τυπικό δείγμα αστού, καπιταλιστή της εποχής της ποτοαπαγόρευσης, δεν απεικονίζεται ως αποκρουστικός. Δεν τον μισείς. Κάπου - κάπου θα ήθελες, ίσως, να του ρίξεις μια σφαλιάρα, αλλά μέχρι εκεί. Είναι παντρεμένος με μια έντιμη, ρηχή νοικοκυρά, έχει τρία παιδιά, λατρεύει να ρητορεύει και να έχει γνώμη για τα πάντα, διατηρεί έναν παιδικό εγωισμό και πείσμα, είναι γκρινιάρης, αλλά δεν είναι βίαιος και στο βάθος αισθάνεται πως κάτι του λείπει. Αισθάνεται πως τον πλησιάζουν τα γηρατειά. Κάπου μέσα του νιώθει τη ματαιότητα της ύπαρξής του. Κι είναι ακριβώς αυτή η ματαιότητα που σε κάποιο σημείο συγκρούεται με τη ματαιοδοξία του.

Όλα αυτά ο Σινκλαίρ τα περιγράφει με γερές δόσεις χιούμορ, μέσα από σπαρταριστά επεισόδια, χωρίς να θεωρητικολογεί ο ίδιος, αφήνει τους ήρωές του, μέσα από τους δικούς τους βερμπαλισμούς και τις δικές τους πράξεις να αποκτήσουν σάρκα και οστά. Επειδή ο Σινκλαίρ έχει μεταφραστεί ελάχιστα έως καθόλου στην Ελλάδα, διάβασα το βιβλίο στο πρωτότυπο. Πραγματικά είναι τα πιο βαθιά αμερικάνικα που έχω δει, μια γλώσσα χωρίς τη φινέτσα την αγγλικής εκφοράς, αλλά ιδιαίτερα στακάτη που σκάει σχεδόν σαν ομοβροντία πυροβολισμών. Είναι όντως δύσκολο να μεταφραστεί αυτός ο τρόπος ομιλίας στα ελληνικά κι ένα κομμάτι από την ομορφιά του κειμένου, δυστυχώς είναι καταδικασμένο να χαθεί στη μετάφραση.

Αξίες και ιδέες όπως ο σοσιαλισμός, τα εργασιακά δικαιώματα, η πολιτική και κοινωνική ισότητα, είναι πράγματα που μπορούν να κάνουν έναν συνεπή ρεπουμπλικάνο να βγάλει αφρούς. Σε κάποιο σημείο, ο συγγραφέας, για να τονίσει και να σκιαγραφήσει το ιδεολογικό τους πλαίσιο, βάζει έναν από αυτούς να κάνει ένα ρατσιστικό κήρυγμα μίσους, που σοκάρει. Και δεν είναι τόσο η απέχθεια που προκαλούν οι ρατσιστικές αυτές απόψεις, όσο το γεγονός πως αυτές συνεχίζουν να εκφράζουν πολλοί ρεπουμπλικάνοι ακόμα και σήμερα. Επειδή ο τρόπος που εκφράζεται για τους αφροαμερικάνους είναι τόσο άθλιος που μπορεί να ενοχλήσει, δε θα το μεταφέρω εδώ, θα αναφέρω ένα μικρό μόνο απόσπασμα που αναφέρεται στους μετανάστες (το οποίο κι αυτό είναι χάλια, αλλά τελοσπάντων, απλά για να δώσω μια εικόνα):

«Κι ένα ακόμα πράγμα πρέπει να κάνουμε, είπε ο άνδρας με το βελούδινο καπέλο (που τον έλεγαν Κοπίνσκι) είναι πως πρέπει να κρατήσουμε αυτούς τους βρωμιάρηδες τους ξένους έξω από τη χώρα μας. Δόξα τω θεώ που βάζουμε πλέον ένα όριο στη μετανάστευση. Αυτοί οι σπανιόλοι κι εκείνοι οι παλιοσλάβοι πρέπει να καταλάβουν πως σε αυτή τη χώρα κάνουν κουμάντο οι λευκοί και πως είναι ανεπιθύμητοι. Όταν θα αφομοιώσουμε τους ξένους που έχουμε ήδη εδώ μαζεμένους, και τους μάθουμε τις αρχές του αμερικανισμού, προκειμένου να γίνουν άνθρωποι, τότε ίσως να αφήσουμε να έρθουν και μερικοί ακόμα».

Και αποκαλύπτοντας ο συγγραφέας, το όνομα του ομιλητή (Κοπίνσκι) εκφράζει την βαθιά ειρωνεία του απέναντι σε έναν απόγονο μεταναστών – που στην ουσία προέρχεται από την ίδια γη με τους συγκαιρινούς του hunkies – τους οποίους τόσο πολύ απεχθάνεται, κι ας έχουν κοινές ρίζες. «O say can you seeeeee» κτλ.

Τον συγγραφέα τον λάτρεψα. Θέλω να διαβάσω κι άλλα έργα του και μάλιστα υπάρχει ένα που μου κέντρισε το ενδιαφέρον το «It Can't Happen Here» γραμμένο στα 1935 σχετικά με την αμερικάνικη εκδοχή του ολοκληρωτισμού. Τελικά είναι ωραία η αμερικάνικη λογοτεχνία, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί δεν έχω ασχοληθεί περισσότερο μαζί της ως τώρα. Ένα λάθος που μέσα στον επόμενο χρόνο ελπίζω να διορθώσω με πολλές απολαυστικές αναγνώσεις.