Mikhail Bulgakov, Η μυθιστορία του κυρίου Μολιέρου

Η μυθιστορία του κυρίου Μολιέρου

Μυθιστόρημα

Mikhail Bulgakov (Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ)
μετάφραση: Ειρήνη Λεβίδη

Εκδόσεις Καστανιώτη, 1996
254 σελ.
ISBN 960-03-1740-2, ISBN-13 978-960-03-1740-4



Ένας συγγραφέας που γράφει για τη ζωή ενός άλλου συγγραφέα. Μια υπέροχη μυθιστορηματική βιογραφία του Μολιέρου που διαβάζεται σαν παραμύθι με πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το βίο και την πολιτεία του μεγάλου θεατρικού συγγραφέα, αλλά και γενικότερα για τη ζωή των ηθοποιών στη Γαλλία του 17ου αιώνα. Τί εποχές κι εκείνες! Ο Μολιέρος το ερωτεύτηκε το θέατρο. Ήταν αρκετά πλούσιος με πολύ καλές σπουδές και θέση στην αυλή του βασιλιά. Θα μπορούσε να περάσει μια ξέγνοιαστη ζωή στο Παρίσι, αλλά διάλεξε να οργώνει για χρόνια την γαλλική επαρχία με το περιπλανώμενο μπουλούκι του και να τρώει γιούχα και μήλα στο κεφάλι από μεθυσμένους χωρικούς.

Ο Μολιέρος ήθελε αρχικά να ερμηνεύει τραγικούς ρόλους. Ήθελα να κάνει σκηνοθετικές και ερμηνευτικές καινοτομίες, αλλά ήταν τόσο καλός στην κωμωδία, που τελικά κατέληξε να διακριθεί στη δεύτερη. Ήταν τόσο τολμηρός, που έβαλε τη ζωή του σε κίνδυνο για να σατιρίσει ανελέητα πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις της εποχής του:

“Ωστόσο όλα αυτά θέτουν και πάλι το σημαντικό ερώτημα γιατί αποτύγχαναν οι τραγωδίες που ανέβαζε ο Μολιέρος [….] Στην πραγματικότητα ο Μολιέρος ανέβαζε την τραγωδία με τρόπο πολύ διαφορετικό από τον συνήθη [….] Ο Μολιέρος είχε θελήσει από τα πρώτα του κιόλας βήματα πάνω στη σκηνή, από την εποχή του Επιφανούς Θεάτρου, να δημιουργήσει μια καινούργια ερμηνευτική σχολή, όπου το δραματικό κείμενο θα εκφερόταν με τρόπο φυσικό και απόλυτα αιτιολογημένο εσωτερικά […] Το κοινό ήθελε πάνω από όλα να βλέπει ήρωες ισχυρούς μέσα στις πανοπλίες τους, ήρωες με βροντερή φωνή κι όχι ανθρώπους μετριοπαθείς που του θύμιζαν τον εαυτό του στη καθημερινή του ζωή. Να λοιπόν γιατί αποτύγχανε ο Μολιέρος στην τραγωδία.”

Αλλά στην κωμωδία, δεν τον έφτανε κανείς. Έγραψε έργα με στοιχεία φαρσικά, παρμένα από την καθημερινότητα, δημιούργησε νέους χαρακτήρες και εξέλιξε τους κλασικούς κωμικούς ήρωες της Ισπανικής και Ιταλικής κωμωδίας, τα εμπλούτισε με μουσική και χορευτικά μπαλέτα με τη συμμετοχή κάποτε ακόμα και του ίδιου του βασιλιά και στο τέλος άφησε μια τεράστια πολιτιστική κληρονομιά στην πατρίδα του αλλά και στην υπόλοιπη ανθρωπότητα.

Τί σημαίνει να είναι κάποιος ηθοποιός κατά τον 17ο αιώνα; Αυτό από μόνο του αποτελεί τραγωδία. Φτώχεια, βρωμιά, συνεχόμενα ταξίδια, οικονομική ανασφάλεια, κοινωνική περιθωριοποίηση (οι ηθοποιοί δεν είχαν καν το δικαίωμα να κηδευτούν, η εκκλησία τους θεωρούσε απόκληρους). Φυσικά οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν συχνά τα θέλγητρά τους για να επιβιώσουν και οι θίασοι ήταν υπηρέτες και διασκεδαστές των ευγενών προκειμένου να εξασφαλίσουν την εύνοιά τους και την οικονομική τους υποστήριξη, χωρίς την οποία, την είχαν άσχημα.

Από τη μέρα που ξεκίνησε ο Μολιέρος τη θεατρική του καριέρα ως τον θάνατό του, δεν έπαψε να δουλεύει. Δεν έπαψε να ρισκάρει, να αγωνιά για τις εισπράξεις, για τον πόλεμο που του έκαναν οι ανταγωνιστές και όσοι αισθάνονταν θιγμένοι από την δηλητηριώδη πένα του. Για παράδειγμα ο δούκας ντε λα Φεγιάντ (σελ, 163 – 164) θεωρώντας πως ο Μολιέρος τον απεικονίζει με τρόπο ειρωνικό σε ένα από τα έργα του (La Critique de l'école des femmes) τον πλησίασε υποκρινόμενος πως θέλει να τον ασπαστεί για την επιτυχία του έργου του και τον τραυμάτισε στο πρόσωπο. Και φυσικά ο καημένος ο συγγραφέας δεν αντέδρασε, γιατί δεν είχε καμία ελπίδα να δικαιωθεί πηγαίνοντας κόντρα στα καπρίτσια της αριστοκρατίας.

Η μετάφραση του έργου είναι ωραία, αλλά για κάποιο λόγο έχει γίνει από τα γαλλικά. Έχω την εντύπωση πως ο Μπουλγκάκοφ έγραψε στα ρώσικα οπότε δεν καταλαβαίνω γιατί δεν βρήκαν έναν μεταφραστή που να ξέρει τη γλώσσα του πρωτοτύπου. Όπως και να έχει μου άρεσε πολύ, ήταν ευχάριστο και κατατοπιστικό και θα ήθελα να διαβάσω κι άλλα έργα που να καταπιάνονται με τη ζωή ηθοποιών και την ιστορία του θεάτρου. 'Έχω μικρή θεατρική παιδεία και πραγματικά κάτι τέτοια έργα μου ανοίγουν την όρεξη.