Ο περιπατητής των δυο όχθεων, Guillaume Apollinaire

Guillaume Apollinaire
Ο περιπατητής των δυο όχθεων
σελ. 128
εκδ. Φαρφουλάς 2010
ISBN13 9789609441148



Δεν είναι ιδιαίτερα περιπατητικό. Ή πιο σωστά δεν είναι μόνο αυτό και δεν είναι πάντα έτσι. Πέρα από τις σκέψεις του επάνω σε διάφορες παρισινές τοποθεσίες, υπάρχουν στο τέλος ενσωματωμένα κάποια άρθρα του, υπό τον γενικό τίτλο “προσωπογραφίες συγχρόνων”, όπου γράφει κάποιες σκέψεις του για κάποιους λογοτέχνες. Από αυτά τα τελευταία μου φάνηκε πιο ενδιαφέρουσα η διήγησή του για τον Alfred Jary. Είναι φορές που οι ιστορίες του, δεν είναι καν ιστορίες, μοιάζει σαν να καταγράφει για να διασώσει κάποια ντοκουμέντα, σαν να καθαρογράφει σημειώσεις που δεν θέλει να παραπέσουν. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που γνώριζε, όλα αυτά τα ονόματα, πολλά από τα οποία δεν σημαίνουν και πολλά πράγματα πλέον για τον σημερινό αναγνώστη και πάνω στα οποία δεν στέκεται ιδιαίτερα, χωρίς να προσφέρει την παραμικρή διευκρίνιση για το άτομό τους, ήταν άνθρωποι της δικής του εποχής και έχουν πλέον (οριστικά παραδοθεί στη λήθη. Ωστόσο αυτός ήταν ο κόσμος του, ο όμορφος παριζιάνικος κόσμος του Apollinaire, μυστηριώδης, παιχνιδιάρικος, εκκεντρικός και αθεράπευτα παραδομένος στις απολαύσεις της λογοτεχνίας. Μια γενιά που ήθελε να κερδίσει τις εντυπώσεις και που πολύ γρήγορα την σάρωσε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Αξιολάτρευτα πλάσματα δηλαδή!

Αν κάποιος λοιπόν δεν έχει ιδιαίτερο πρόβλημα με την αποσπασματικότητα του κειμένου και δεν κουράζεται εύκολα από το βασανιστικό πέρα δώθε των υποσημειώσεων στο τέλος του βιβλίου, πιστεύω πως θα απολαύσει τις αρετές αυτού του χαριτωμένου έργου. Περιγράφοντας για παράδειγμα το Ωτέιγ των αρχών του αιώνα, γεμάτο από απομεινάρια περασμένων εποχών, με τα γραμμένα συνθήματα στους τοίχους που ονομάζει “graffiti” του τύπου “Η Λιλύ από το Ωτέιγ αγαπά τον Τοτόρ από το Πουάν ντυ Ζουρ” και και “καταραμένη να είναι η 4η Ιουνίου 1903 κι εκείνος που την έκαμε”, καταλήγει να αναφέρει τον ποιητή Alexandre Treutens και διηγείται:

“Έχω ιδεί με τα μάτια μου ένα αυθεντικό έγγραφο που εξεδόθη από το δημαρχείο του Ανγκιέν και το οποίο χορηγούσε στον ονομαζόμενο Alexandre Treutens την άδεια να ασκήσει κατά την διάρκεια μίας ημέρας, στην κοινότητα του Ανγκιέν, το επάγγελμα του περιπατητικού ποιητού”.

Στο βιβλιοπωλείο του κου Lehec ο οποίος “αγαπούσε τόσο τα βιβλία του ώστε δεν μπορούσε να τα πουλήσει παρά μόνο στα σπάνια εκείνα πρόσωπα τα οποία έκρινε άξια να τα αποκτήσουν" (υπάρχει και στην σημερινή Αθήνα ένας παλαιοβιβλιοπώλης με παρόμοια πετριά σημειωτέον) ανακάλυψα τις διάφορες σκαμπρόζικες εκδοχές του “άσματος του πατρός Dupanloup”, δυστυχώς όχι από την μελέτη που αναφέρει ο συγγραφέας στην σελ. 26 (αυτή πρέπει να είναι οριστικά χαμένη) αλλά αλλά από μιαν άλλη με τίτλο “ Anthologie hospitalière et latinesque : recueil de chansons de salle de garde anciennes et nouvelles, entre-lardées de chansons du Quartier latin, fables, sonnets, charades, élucubrations diverses, etc”,που βρήκα στην Gallica.

(view spoiler)

Τα βλάσφημα πνευματικά τέκνα αυτού του αγίου (υπήρξε ιστορικό πρόσωπο και σίγουρα δεν έκανε τέτοια πράγματα όταν πήγε στο Παράδεισο, ούτε και πριν πάει εκεί) και κάποια από τα κατορθώματά τους περιγράφονται αμέσως μετά.

Σε κάποιο άλλο σημείο ο συγγραφέας μετατρέπεται σε λαογράφο και διασώζει διάφορες εκδοχές από χριστουγεννιάτικα κάλαντα που, όπως υποστηρίζει, άκουσε και στενογράφησε μια παραμονή χριστουγέννων στην οδό de Buci:

“Μια μια μέλισσα μικρή
που γίνηκε κηφήνας
πλησιάζει το μωρό
και μες στ’ αυτί του λέει
Σου έφερα γλυκό
κι η γλύκα του είναι θαύμα.
Φάτο λοιπόν μικρό μου”.

Από τις πιο ωραίες και αλλόκοτες ιστορίες, ξεχώρισα τον τρόπο που γνώρισε ο συγγραφέας τον Ernest La Jeunesse:

“Μια μέρα, το 1907, τη στιγμή που έφευγα από το βουλεβάρτο των Ιταλών για βγω στην οδό de Grammont τράβηξε την προσοχή μου ένα κομμάτι λευκό χαρτί που φτεροκοπούσε εμπρός μου. Ενστικτωδώς το άδραξα στον αέρα, θαρρώντας ότι ήταν κανένα φυλλάδιο. Την ίδια στιγμή όμως, καθώς σήκωνα τα μάτια, είδα στον τρίτο όροφο του σπιτιού πλάι στο οποίο βρισκόμουν, έναν μασκοφόρο που αποσύρθηκε φωνάζοντάς μου: κρατήστε το χαρτί, κύριε, κατεβαίνω αμέσως να το πάρω”.

Περίμενα πέντε- έξη λεπτά και, μη βλέποντας να έρχεται κανένας, μπήκα στο σπίτι και θέλησα να δώσω το χαρτί στον θυρωρό, που όμως μου απάντησε, “Σίγουρα κάνετε λάθος: ο τρίτος δεν είναι κατοικημένος. Πρόκειται για διαμέρισμα των 12.000 φράγκων, και προσφέρεται για ενοικίαση”.

Αυτός ο ξεχασμένος σήμερα συγγραφέας, ο μυστηριώδης Ernest La Jeunesse έγραψε εκτός των άλλων και για την κηδεία του Oscar Wilde κάνοντας αναφορές στα χρόνια που ακολούθησαν τη δίκη και τη φυλάκισή του, μέσα στην παρακμή, τη γενική απαξίωση και τη φτώχεια. Χάρη στην σύντομη αναφορά του Apollinaire στην σελ. 55 εντόπισα το συγκεκριμένο κείμενο, που είναι πράγματι πολύ όμορφα γραμμένο, σε ένα ύφος εκλεπτυσμένο και συναισθηματικό.

Στο κεφάλαιο με τίτλο “Οι αποβάθρες και οι βιβλιοθήκες” κάνει εκτενή αναφορά σε διάφορες βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο και πέρα από τα άλλα ενδιαφέροντα που αναφέρει για τα σλάβικα χειρόγραφα που είναι γραμμένα σε φλοιό σημύδας (βλέπε και Χειρόγραφα του Νόβογκοροντ), ανακάλυψα και έναν συμβολιστή συγγραφέα που θα ήθελα να διαβάσω, τον Αuguste Villiers de l'Isle-Adam, ειδικά εκείνο το έργο του με τίτλο “L'Ève future¨ το οποίο αναφέρει ο Apollinaire, μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας με πρωταγωνιστή τον Τόμας Έντισον, όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιείται ο όρος “ανδροειδές”. Ο Apollinaire μοιάζει να σταχυολογεί ό,τι του φαίνεται όμορφο και αποτελεί μια καλή αφορμή για διάφορες ανακαλύψεις μέσα από τα ψήγματα που προσφέρει. Κι έχει καλό κριτήριο συχνά χιουμοριστικό, όταν διασώζει για παράδειγμα κάποιο φυλλάδιο με έναν ευτράπελο κατάλογο βιβλίων και συναφείς περιγραφές του τύπου:

ABEILARD. Ελλιπές τετμημένο.
CLARETIE. Το τσιγάρο. Ρυζόχαρτο.
DUMAS. A. Ναπολέων. Μέγας τόμος. (κτλ είναι δύο ολάκερες σελίδες με παρόμοια).

Το ίδιο ξεκαρδιστικές μου φάνηκαν και οι περιγραφές του Alfred Jary, ο οποίος - ευτυχώς για τη γαλλική λογοτεχνία - δεν πρέπει να έστεκε και πολύ καλά στα μυαλά του, ας πούμε στο παρακάτω απόσπασμα:

“Περί την τετάρτη πρωινή, ένας άνδρας μας πλησίασε για να μας ρωτήσει πού βρισκόταν η οδός Αναψυχής. Ο Jary έβαλε αμέσως περίστροφο, διέταξε τον περαστικό να κάμει έξη βήματα πίσω και του έδωσε την πληροφορία που ζητούσε”.

Οι εκδόσεις Φαρφουλάς έχουν χτυπήσει διάνα με αυτήν την έκδοση κι έτσι παραβλέπω τα διάφορα τυπογραφικά λάθη. Τίποτα τόσο φοβερό όσο τα “αρτίδια της κας Dieulafoy” (βλέπε σελ. 37 και αντίστοιχα υποσημ. 47 στο τέλος του βιβλίου).