Alessandro Manzoni, Οι αρραβωνιασμένοι. Ιστορία μιλανέζικη του 17ου αιώνα

Οι αρραβωνιασμένοι

Ιστορία μιλανέζικη του 17ου αιώνα

Alessandro Manzoni  (Αλεσάντρο Μαντσόνι)
μετάφραση: Δημήτριος Αργυρίου

Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1990
728 σελ.
ISBN 960-05-0109-2, ISBN-13 978-960-05-0109-4





Αυτό το βιβλίο λοιπόν πόσες φορές μου ήρθε να το πετάξω να πάει στο καλό. Πώς το τυπώσανε έτσι δεν μπορώ να καταλάβω, με εξώφυλλα πιο λεπτά κι από το χαρτονάκι που δένουν οι μαθητές κι οι σπουδαστές τις εργασίες τους,με το σπιράλ. Είναι και βαρύ, ως να το τελειώσω έγινε όλο μια μάζα τσαλακωμένη, χάνοντας το σχήμα του. Κι από την άλλη το ίδιο το κείμενο. Ήθελα να ήξερα αυτός ο Μαντσόνι σε χασαπόκολλα έγραψε το έργο του; Τόσο μεγάλες παράγραφοι που να πιάνουν συχνά παραπάνω από μια σελίδα, κι όλο αυτό σε συνδυασμό με τη μικρή γραμματοσειρά της συγκεκριμένης έκδοσης έκαναν την ανάγνωση μια ανυπόφορη εμπειρία.

Πέρα από αυτά ήταν μια ιστορία ενδιαφέρουσα. Σε γενικές γραμμές διηγείται τις περιπέτειες δυο αρραβωνιασμένων του Ρέντσο Τραμαλίνο και της Λουκίας Μοντέλα κατά τα έτη 1628 – 1630 στην Ιταλία και συγκεκριμένα στις περιοχές ανάμεσα στο Μιλάνο και το Μπεργκάμο. Πέρα από το δράμα και τις περιπέτειες των δύο νέων, ο συγγραφέας καταπιάνεται με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής που δεν είναι και λίγα, όπως ο πόλεμος της Μάντοβα, ο λιμός από τις κακές σοδειές και η επιδημία πανώλης που αποδεκάτισε πλήθος ανθρώπων.

Και συχνά αφιερώνει ολόκληρα κεφάλαια στα γεγονότα αυτά παρεκκλίνοντας από την κεντρική διήγηση. Ωστόσο έτσι πετυχαίνει να αποδώσει με ακρίβεια το πνεύμα και το κλίμα της εποχής με τρόπο αριστοτεχνικό.Η δομή του έργου, δηλαδή το πλέξιμο μιας ρομαντικής ιστορίας με τα ιστορικά γεγονότα μου θύμισε κάπως τη τεχνική που χρησιμοποίησε κι ο Ζαμπέλιος αργότερα στους «Κρητικούς Γάμους» του, στα 1871. (Ο Μαντσόνι εξέδωσε για πρώτη φορά το έργο του στα 1825-1827).

Κάτι που μπορεί να ενοχλήσει είναι ο βαθύς καθολικισμός που αποπνέει το έργο. Παρ’ όλο που ο Μαντσόνι περιγράφει έξω από τα δόντια την κακή πλευρά του χριστιανισμού, που ασκεί πολιτική εξουσία, με τον ανώτερο κλήρο να ανακατεύεται σε πολιτικά παιχνίδια και την κακή πλευρά του μοναχισμού, όταν η κουρά επιβάλλεται τεχνηέντως έτσι ώστε να αποφύγουν οι γονείς το μοίρασμα της περιουσίας τους, με όλα τα παρελκόμενα ενός τέτοιου καταναγκασμού, και παρ’ όλο που επίσης κατακρίνει σφόδρα τους ιερείς που βάζουν την καλοπέρασή τους πάνω από το χρέος που απορρέει από το λειτούργημά τους, ο συγγραφέας είναι ένας απόλυτα πιστός χριστιανός. Περιγράφει συχνά και με λεπτομέρεια τα καθήκοντα και την συμπεριφορά που πρέπει να έχει ένας πιστός, εμφανίζει κληρικούς να κάνουν εκτενή κηρύγματα και να υποδεικνύουν τη σωστή στάση ζωής κι αυτό είναι κάτι που μπορεί να φανεί σε κάποιους ενοχλητικό.

Ωστόσο αυτό είναι πράγματι το ιστορικό πλαίσιο που εντάσσεται ο δυναμικός ρόλος της εκκλησίας εκείνης της εποχής και αυτό αποτελεί μια αναπόδραστη πραγματικότητα. Ειδικά όταν ο φόβος της θείας τιμωρίας μπορούσε να ρυθμίσει αποτελεσματικότερα τις κοινωνικές σχέσεις σε αντίθεση με τον κοσμικό νόμο, του οποίου τα διατάγματα αποτύγχαναν να εφαρμοστούν στην πράξη. Μέσα από τη δική μου ματιά συχνά η Λουκία φάνταζε ενοχλητικά ηθική και μαλθακή και αδύναμη κι ήταν στιγμές που ήθελα να φωνάξω «Ξύπνα βρε πρόβατο, χειραφετήσου λίγο». Αλλά για τα δεδομένα εκείνης της εποχής η μικρή αυτή χωρική, όπως περιγράφεται, ήταν και δυνατή, και γενναία, και σταθερή στα πιστεύω της, και συνεπής με τον εαυτό της και τους γύρω της.

Το ίδιο κι ο Ρέντσο που κατά την ανάγνωση του βιβλίου δεν παρέλειπα συχνά να τον σκυλοβρίζω για την ανωριμότητα και αυτόν τον βλακώδη συνδυασμό από ματσίσμο και χωριάτικη ασχετοσύνη (ο θεός να με συγχωρέσει αλλά τον αποκαλούσα συχνά «μπαστουνόβλαχο»), κι αυτός, αν τον κρίνω αντικειμενικά, έχει κουράγιο και μια καρδιά από χρυσάφι και τη Λουκία την αγαπάει πιο πολύ κι από τη σωτηρία της ψυχής του.

Κάτι που απόλαυσα, είναι οι εκτενείς περιγραφές. Σε πολλούς οι περιγραφές φαίνονται κουραστικές, αλλά προσωπικά τις λατρεύω. Όσο περισσότερες λεπτομέρειες χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να περιγράψει ένα σκηνικό ή ένα περιστατικό τόσο περισσότερο απολαυστική γίνεται η ανάγνωσή μου. Κι εδώ ο Μαντσόνι δεν τσιγκουνεύεται τα λόγια. Είναι τόσο πλούσιες οι εικόνες τους που σε βάζουν μέσα στην ιστορία, υπάρχουν τα πάντα, ήχοι, αρώματα, γεύσεις, πανδαισία για τις αισθήσεις ένα ταξίδι στο χρόνο, μια ολοζώντανη περιπλάνηση σε μια περασμένη εποχή που ανασταίνεται και αναπαρίσταται στην εντέλεια.

Το βιβλίο αυτό θα το πρότεινα σε όσους ασχολούνται με την ιταλική γλώσσα και λογοτεχνία, σε όσους αγαπούν με πάθος τα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα και σε όσους θα ενδιαφέρονταν για το φαινόμενο του χριστιανισμού και τον ρόλο του κατά τον μεσαίωνα και την αναγέννηση. Για τους υπόλοιπους δεν νομίζω πως θα ήταν η κατάλληλη επιλογή. Δεν το μετάνιωσα που το διάβασα. Θα το βαθμολογήσω αντικειμενικά γιατί είναι αριστούργημα. Πιστεύω πως έχω τόσο πολύ ταυτιστεί με την κομψότητα και την εκφραστικότητα της γαλλικής λογοτεχνίας που αυτό το ιταλικό ρουστίκ διαμαντάκι, με τους κάπως ναΐφ ήρωες και τον χριστιανικό κοινωνισμό, δεν είμαι σε θέση να το εκτιμήσω όπως θα έπρεπε. Ή πιο σωστά, αναγνωρίζω την αξία του και αντιλαμβάνομαι την ομορφιά του, αλλά δεν μπόρεσα να το αγαπήσω όσο θα έπρεπε. Ήταν ωστόσο μια ενδιαφέρουσα εμπειρία.