Βλάσσης Τρεχλής, Ταξίδι στη Λευκή Θάλασσα

Ταξίδι στη Λευκή Θάλασσα

Βλάσσης Τρεχλής

Αρμός, 2006
436 σελ.
ISBN 960-527-344-6, ISBN-13 978-960-527-344-6



Χρονολογικά αυτό το μυθιστόρημα προηγείται σχεδόν κατά μια δεκαετία του Hotel New York. Και φαίνεται με τρόπο αντίστροφο η πορεία που έχει διανυθεί από το 2006 ως το 2015. Και όλη η εξέλιξη και η πρόοδος που έχει σημειωθεί στο μεταξύ. Ακόμα κι έτσι όμως, έχει ποιότητες σπάνιες για πρωτόλειο. Αν κρίνω ας πούμε από άλλους συγγραφείς, ακόμα κι από τον αγαπημένο μου Ζολά, που έγραψε μια σειρά από μέτρια διηγήματα και κάμποσα ανυπόφορα μυθιστορηματάκια του συρμού, πριν κάνει το μεγάλο βήμα με την «Περιουσία των Ρουγκόν», μάλλον το «Ταξίδι στη Λευκή Θάλασσα» είναι το αποτέλεσμα μιας πολυδουλεμένης προσπάθειας.

Είναι κι αυτό ένα έργο Στοχασμού, αλλά εδώ, όπως έχω παρατηρήσει πως συμβαίνει συχνά με τους συγγραφείς που αγαπούν να αναλύουν τη σκέψη τους, υπάρχει περισσότερο μια θυμοσοφική διάθεση κι όχι μια ξεκάθαρη φιλοσοφική τοποθέτηση. Είναι μυθιστόρημα αλληγορικό με στοιχεία παραμυθένια και ανατολίτικα, λουσμένα στο φως της Μεσογείου, ξετυλίγεται γοητευτικά με την μορφή μιας περιπέτειας που θυμίζει στάδια μύησης. Έχει κάτι το αρχαϊκό, και έντονη την αίσθηση πως κάπου μέσα στο βάθος του χρόνου, έχει ξεχαστεί κάτι, που διαφεύγει από το νου και αιωρείται σαν αίσθηση, κάτι σαν αχνή ανάμνηση που απορρέει από το συλλογικό ασυνείδητο.

Για παράδειγμα υπάρχει ένα σημείο όπου ο ήρωας ψαχουλεύει ανάμεσα σε παλιά αντικείμενα, κι αυτή η εικόνα, η περιγραφή, μου ξύπνησε μια προσωπική ανάμνηση, στο σπίτι της γιαγιάς μου, ένα κουτί ραπτικής που είχε εκείνη, τη μυρωδιά του και το περιεχόμενό του, που πυροδότησαν το ζωντάνεμα μιας εποχής ξεχασμένης, πλέον δεν υπάρχει ούτε το σπίτι, ούτε η γιαγιά, ούτε το κουτί της. Σαν τις μαντλέν στο ενδοσκοπικό μυθιστόρημα του Μαρσέλ Προυστ. Πάντα αναζητούμε να ανασύρουμε ένα χαμένο κομμάτι του υλικού πολιτισμού μας, γιατί αυτό αποτελεί ό,τι μπορεί να διασωθεί, ό,τι μπορεί να επιβιώσει στη τη μνήμη της ανθρωπότητας.

Μοιραία το βάρος δεν πέφτει τόσο στην υπόθεση όσο στις περιγραφές που πλέκονται με τις σκέψεις των ηρώων. Ο συγγραφέας ζωγραφίζει εικόνες. Βάζει το τοπίο να διαμορφώνει και να εξωτερικεύει όσα τα πρόσωπα έχουν στο μυαλό τους. Σαν καλοδουλεμένα ταμπλώ βιβάν κάποιες σκηνές ξεχωρίζουν με το λυρισμό και την ευαισθησία τους. Αλλά στο σύνολο δεν υπάρχει ο παλμός και η ένταση του Hotel New York.

Η "Λευκή Θάλασσα" (δηλαδή η Μεσόγειος) έχει το ύφος που συχνά συναντούμε στη ταξιδιωτική λογοτεχνία, όπου όλες οι εκδοχές και οι εναλλαγές του τοπίου γίνονται στο τέλος το κεντρικό πρόσωπο του κειμένου. Αυτό, προσωπικά μου αρέσει πολύ, αλλά κατανοώ πως ορισμένοι θα το βρουν κουραστικό. Όπως και να έχει, η ιστορία αυτό ακριβώς περιγράφει, το ταξίδι ενός άραβα καπετάνιου κάπου στον 13ο αιώνα διασχίζοντας τα νερά της Μεσογείου, στα παράλια της Αφρικής και στην Μέση Ανατολή.

Στην πορεία, με τη μορφή επεισοδίων, ή διηγήσεων εισχωρούν οι διάφορες μικρές και μεγάλες ιστορίες των ηρώων. Οι πιστοί της παλιάς θρησκείας, ο αρχιπειρατής και η Κόρη, το χαλί του Ασεφά (σελ. 260, είναι το αγαπημένο μου), οι κληρονόμοι του Σοφού Γεωμέτρη, η γυναίκα του καπετάνιου, ο λαβύρινθος του γέρο Ναμπίλ, η κοιλια της Σαχάρ, όλες αυτές οι διηγήσεις, ξεφυτρώνουν σαν παραμύθια από τις χίλιες και μία νύχτες. Το βιβλίο τελειώνει με την "ανηφορική θάλασσα" ενώ αμέσως μετά, με τους ψαράδες και τα δίχτυα τους ξεκινάει μια νέα ιστορία, την οποία δε θα τη μάθουμε ποτέ.

Και μέσα σε αυτό το ταξίδι, υπάρχει, αχνά όμως, χωρίς να κυριαρχεί στην πλοκή, το μυστήριο των περγαμηνών ενός φανταστικού αρχαίου σοφού, που έζησε στα χρόνια του Πτολεμαίου, ο οποίος έγραψε μια ιστορία και κατασκεύασε έναν χάρτη της Μεσογείου όπου υποτίθεται πως όποιος μπορεί να τον διαβάσει, θα μπορέσει να ανακαλύψει ένα μέρος. Μια τοποθεσία. Που οι άλλοι δεν μπορούν να βρουν. Κι αυτό το κομμάτι, το πιο κρυπτικό και μυστηριώδες δεν ολοκληρώνεται μέσα στο μυθιστόρημα.

Συνολικά η Λευκή Θάλασσα είναι μια όμορφη ιστορία, που κρύβει πολλή δουλειά κι ακόμα περισσότερες υποσχέσεις. Θα μπορούσε να αγαπηθεί από όσους προτιμούν τις περιγραφές, τον στοχασμό, τον ανατολίτικο αισθησιασμό, τους αργούς και χαλαρούς ρυθμούς ανάγνωσης. Προσωπικά το λάτρεψα και δεν βλέπω την ώρα να πιάσω και τον «Κάλβο».