At The Sign Of The Cat And Racket, Honoré de Balzac

Honoré de Balzac
At The Sign Of The Cat And Racket (La Maison du chat-qui-pelote)
σελ. 59
ebook, ASIN B006K3HQOE



Το πρώτο βιβλίο που εντάσσεται στους 91 τόμους της “Ανθρώπινης Κωμωδίας” του Μπαλζάκ, είναι αυτή η νουβέλα. Ο τίτλος της, “La Maison du chat-qui-pelote”, θα μπορούσε να μεταφραστεί ως “Ο οίκος με τη γάτα που παίζει τένις”. Πρόκειται για το σπίτι του πλούσιου υφασματέμπορου Guillaume, στο ισόγειο του οποίου στεγάζεται η επιχείρησή του. Η πινακίδα του καταστήματος εικονίζει μια γάτα να κρατάει μια ρακέτα και να παίζει τένις με έναν άνθρωπο, εξ ου και ο τίτλος. Ο εμπορικός του οίκος είναι παλιός. Το σπίτι, στην εμπορική συνοικία Saint-Denis, αποτελεί απομεινάρι παλιότερων εποχών. Η οικογένεια του ιδιοκτήτη, οι δύο κόρες του, η αφοσιωμένη και αυστηρή σύζυγός του και οι μαθητευόμενοι βοηθοί του, ζουν λιτά, μετρημένα, μια ζωή πρακτική, χωρίς εντάσεις, χωρίς ανατροπές, όλα λειτουργούν σαν καλοκουρδισμένο ρολόι.

Ο Μπαλζάκ είχε ζήσει ένα διάστημα σε αυτήν τη γειτονιά και είχε σχετική εμπειρία γύρω από το συγκεκριμένο επάγγελμα, καθώς η μητέρα του προερχόταν από οικογένεια παρισινών υφασματεμπόρων. Το έργο μοιάζει με σύντομη παραβολή, με μια λογοτεχνική πραγματεία γύρω από έναν αταίριαστο γάμο. Βλέποντάς το έξω από την εποχή του, μπορεί κάποιος να συμπεράνει πως (σύμφωνα με τις συνήθειες εκείνων των καιρών) όταν δυο άνθρωποι παντρεύονται χωρίς να γνωρίζονται πραγματικά, σε βάθος, μπορεί να βρεθούν μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις. Ο αναλυτικός ρεαλισμός του Μπαλζάκ έχει εδώ, σε αυτό το έργο, μια φιλοσοφική τοποθέτηση, που δεν πάσχει από τον πρώιμο επιστημονισμό του Ζολά, άλλες εποχές βέβαια, ο Μπαλζάκ γράφει τη συγκεκριμένη νουβέλα στα 1830 και ο Ζολά την “Περιουσία των Ρουγκόν” στα 1871, υπάρχει ένα χάσμα σαράντα ετών. Ωστόσο η παρατήρηση του Μπαλζάκ επάνω στα ανθρώπινα ήθη μου δίνει την εντύπωση πως δεν προχωράει πέρα από ένα σημείο. Δεν φαίνεται να επαναστατεί απέναντι στα κακώς κείμενα. Απλώς τα περιγράφει. Τα αποτυπώνει με ενάργεια. Προχωρώντας στην ανάγνωση των έργων του, θα είμαι σε θέση, ελπίζω, μελλοντικώς να επιβεβαιώσω ή να ανασκευάσω αυτό το συμπέρασμα, που προκύπτοντας από τα ελάχιστα όσα έχω διάβάσει, δεν είναι οριστικό. Θα δείξει ο χρόνος.

Αυτό που κάνει τόσο γοητευτικό τον ρεαλισμό, είναι πως συμπυκνώνει μέσα από παραδείγματα, το περιεχόμενο μιας κοινωνίας. Δεν εστιάζει μόνο στα γεγονότα, στους χαρακτήρες, στις συμπεριφορές, αλλά εμπεριέχει και διασώζει στοιχεία του υλικού πολιτισμού, δημιουργεί εικόνες που ζωντανεύουν την καθημερινότητα, δεν φείδεται περιγραφών και με τον καιρό, αυτό αποκτά τεράστια αξία. Να μπορέσει ένας άνθρωπος που ζει στις αρχές του 21ου αιώνα να ζήσει μέσα από τους ανθρώπους των αρχών του 19ου, είναι σπουδαία υπόθεση.

Έτσι στη συγκεκριμένη νουβέλα, μπορεί κάποιος να αντλήσει πληροφορίες για τον τρόπο ζωή μιας συγκεκριμένης κατηγορίας αστών, των εμπόρων. Η επιχείρηση έχει δομή πατριαρχική, περνάει από τον πατέρα στον γιο ή στον γαμπρό, αφού ολοκληρωθεί το απαραίτητο στάδιο μαθητείας. Τα κέρδη, τα οποία πρέπει να προστίθενται στο αρχικό κεφάλαιο, απαιτούν σωστούς ελιγμούς και προσαρμογή στις εκάστοτε πολιτικές συνθήκες (μέσα στο έργο κάνει αναφορά στο Loi du Maximum général, έναν νόμο που καθόριζε a priori τις τιμές της αγοράς, ώστε να καθιστά τα αγαθά προσιτά σε όλους τους πολίτες, που τελικά έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα). Οι επενδύσεις γίνονται σε γη και ακίνητη περιουσία και ένα μέρος του κεφαλαίου παραμένει σε ρευστό, για να αντισταθμίζει τη χασούρα από τους κακοπληρωτές. Πάντα καραδοκεί ο κίνδυνος μιας χρεοκοπίας και το ιερό βιβλίο του εμπόρου είναι τα λογιστικά του κατάστιχα, εκεί διατηρούνται όλες οι αποδείξεις, εκεί φαίνεται κατά την ετήσια καταμέτρηση - απογραφή, αν η χρονιά πήγε καλά.

Ο έμπορος βασίζεται στο καλό του όνομα. Περιορίζει τις οικογενειακές εξόδους του σε κάποιες επιλεγμένες θεατρικές παραστάσεις και στην Κυριακάτικη θεία λειτουργία και δέχεται στο σαλόνι του επισκέψεις από λίγους και αυστηρά επιλεγμένους φίλους και συγγενείς.

Αυτήν την περιορισμένη, σχεδόν μοναστική ζωή έρχεται να ανατρέψει ο νεαρός ζωγράφος, Théodore de Sommervieux, όταν αποφασίζει να ρίξει μια ματιά στο εσωτερικό αυτού του σπιτιού.

Το έργο από μόνο του μπορεί να μοιάζει σύντομο και ελλιπές. Ωστόσο αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου συνόλου. Και ως τέτοιο το κρίνω. Σαν εκείνους τους μεσαιωνικούς καμβάδες όπου πολλές μικρές σκηνές, εξαιρετικής τελειότητας, πλαισιώνουν το κεντρικό θέμα.