Στον παράδεισο των κυριών, Émile Zola

Émile Zola
Στον παράδεισο των κυριών
σελ. 608
Στερέωμα 2016
ISBN13 9789608061484



Από όσο έχω ψάξει όλα αυτά τα χρόνια το “Au bonheur des dames” πρώτη φορά, τώρα, μεταφράζεται στα ελληνικά. Από λίγο που κοίταξα, δυστυχως τα γαλλικά μου είναι φριχτά, πιστεύω πως έχει γίνει μια ωραία προσπάθεια στη μετάφραση. Εγώ το είχα διαβάσει παλιότερα από αγγλική μετάφραση. Οπότε αυτή η ελληνική με γεμίζει με χαρά, γιατί δίνει στους Έλληνες αναγνώστες την ευκαιρία να γνωρίσουν αυτό το εξαιρετικό μυθιστόρημα.

Εδώ ο Ζολά καταπιάνεται με την ιστορία της Ντενίζ η οποία είναι ορφανή και παλεύει να μεγαλώσει τα αδέρφια της, στο Παρίσι του 19ου αιώνα, και του επιχειρηματία Μουρέ που ανήκει στο οκογενειακό δέντρο των Ρουγκόν – Μακάρ, πάνω στο οποίο έχτισε ο Ζολά ένα εικοσάτομο πανόραμα της Β' Αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα του 3ου (ή Μικρού) κατά το 1852-70. Ένα μεγάλο μέρος του έργου καταπιάνεται με τις εργασιακές συνθήκες των εμποροϋπαλλήλων της εποχής. Δυστυχώς θα μπορούσε άριστα να περιγράφει τη δική μας, σημερινή εποχή. Τότε βέβαια δεν υπήρχε το 8ωρο και η δημόσια ασφάλιση, αλλά προσωπικά δεν ανησυχώ. Σε λίγο καιρό, έτσι όπως πάνε τα πράγματα, πάλι δεν θα υπάρχουν! Ωστόσο η σκοπιά του συγγραφέα σε αυτό το έργο -και το ξεκαθαρίζω αυτό, προς αποφυγήν παρανοήσεων – είναι αστική. Ο Ζολά είναι ένας μπουρζουάς, αθεράπευτα ερωτευμένος με την ιδέα της προόδου και γι' αυτό σε κάποια σημεία, μπορεί να φαίνεται πως αντιφάσκει. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε στα 1883. Περιέχει μάλιστα και κάποιους αναχρονισμούς. Αργότερα, όταν θα γράψει στο πλαίσιο μιας τετραλογίας την “Εργασία” θα οραματιστεί μια κολεκτίβα, εμπνευσμένος από τον Φουριέ κι εκεί θα αναπτύξει ολοκληρωμένες τις ιδέες του για την εργατική τάξη (μέσα από μια κοινωνία που στο τέλος υπερβαίνει τους ταξικούς προσδιορισμούς).

Ωστόσο κι εδώ, στον Παράδεισο των Κυριών, δεν μασάει τα λόγια του. Δεν στρογγυλεύει καταστάσεις. Ο Ζολά πάντα αγαπούσε την αλήθεια. Έγραφε αδιάκοπα, αλλά κυρίως κατέγραφε, μέσα από εκτενή έρευνα, συγκεντρώνοντας ντοκουμέντα και στοιχεία, για το κάθε κοινωνικό ζήτημα με το οποίο καταπιανόταν. Όλως περιέργως η επιστημονική του βάση, αυτή της κληρονομικότητας, στην οποία βασίζει το έργο του, πηγάζει από προσωπικές του παρανοήσεις και ψευδοεπιστημονικές εμπνεύσεις. Κάποτε γίνεται ακόμα και απαράδεκτος. Αλλά επειδή παρατηρεί, επιτυγχάνει να μεταφέρει αυτό που βλέπει μέσα στο λογοτεχνικό του έργο με εξαιρετική πιστότητα. Γι' αυτό ακόμα και στα πιο ψυχολογικά του έργα (δεν είναι ψυχαναλυτικός, δεν ενδοσκοπεί) πετυχαίνει να παραδίδει στην εντέλεια τον ψυχισμό των ηρώων του, με αποκορύφωμα σε αυτήν την κατεύθυνση το “Ανθρώπινο Κτήνος” που είναι στην ουσία η περιγραφή της ζωής ενός ψυχικά διαταραγμένου ατόμου. Αυτό επίσης που απασχόλησε ιδιαίτερα τον Ζολά ήταν τα διάφορα είδη “θρησκευτικής υστερίας” όπως ας πούμε παρουσιάζονται εκτενώς στην μεταγενέστερη “Λούρδη”.

Ο τίτλος που επιλέγει η ελληνική μετάφραση, δεν είναι πιστός στο γαλλικό πρωτότυπο. Βασίζεται σε αυτόν που έδωσε ο Άγγλος μεταφραστής του Ζολά, ο Vizetelly και διατήρησαν και οι κατοπινότεροι μεταφραστές “The Ladies' Paradise”. Μάλλον το προτίμησαν γιατί είναι πιο οικείο εξαιτίας της σειράς του BBC με τίτλο “The Paradise” που είναι εμπνευσμένη από το συγκεκριμένο μυθιστόρημα του Ζολά. Το bonheur σημαίνει κατά μία έννοια “ευτυχία” αλλά από τα συμφραζόμενα του έργου, σημαίνει “Για την ευχαρίστηση των Κυριών” ή πιο απλά “Ο,τι θέλουν οι γυναίκες”. Συνιστά ορόσημο για τις απαρχές του σύγχρονου υπερκαταναλωτισμού, της κυριαρχίας της μόδας και των νόμων της αγοράς. Ωστόσο ο Ζολά δεν είναι ηθικολόγος. Αντίθετα είναι απολαυστικός και σε ορισμένα σημεία παρουσιάζει εξαιρετικό χιούμορ.

Ό,τι θέλουν οι Κυρίες λοιπόν. Αλλά αξίζει να διαβαστεί από όλα τα φύλα. Σας το προτείνω με όλη μου την καρδιά. Και ελπίζω αν του δώσετε μια ευκαιρία, να το βρείτε του γούστου σας.