Truth, Émile Zola

Émile Zola
Truth
σελ. 608
Prometheus Books 2001
ISBN 1573929387 (ISBN13: 9781573929387)




Αυτό είναι το τελευταίο μυθιστόρημα του αγαπημένου μου Εμίλ Ζολά. Είναι το τρίτο μέρος μιας τετραλογίας που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Η ιστορία ξεκινάει με μια δολοφονία κι από την αρχή φαίνεται ξεκάθαρα ποιος είναι πραγματικός δολοφόνος. Ο Ζολά δεν ενδιαφέρεται να γράψει αστυνομικό μυθιστόρημα, στόχος του είναι να αναψηλαφήσει την υπόθεση Ντρέυφους, περιγράφοντας μια αντίστοιχη ιστορία, όπου, εν προκειμένω, ένας εκπαιδευτικός κατηγορείται άδικα για τον φόνο του ανιψιού του. Ο αθώος, ένας δάσκαλος ονόματι Σιμόν, συναντά την καχυποψία και το μένος της κοινωνίας, γιατί είναι εβραίος. Όλη η στενοκεφαλιά και οι προκαταλήψεις την γαλλικής επαρχίας, ο έντονος κληρικαλισμός και οι εθνικιστικές εξάρσεις συγκρούονται με την μειοψηφία εκείνη που πασχίζει κόντρα στις αντιξοότητες να αποδείξει την αλήθεια. Παράλληλα με την κεντρική ιστορία ξετυλίγεται επίσης το οικογενειακό δράμα του κεντρικού ήρωα, του Μαρκ Φρομάν, όπου όντας άθεος πρέπει να αντιμετωπίσει την ολοένα αυξανόμενη θρησκοληψία της συζύγου του.

Πιστός στις ιδεολογικές του γραμμές, με την ίδια τεχνική, όπου η ζωή και η κοινωνία υπερβαίνει την σκιαγράφηση και απόδοση των επιμέρους χαρακτήρων, ο Ζολά δίνει ένα ακόμα πανόραμα μιας εποχής βυθισμένης στον σκοταδισμό και την αμάθεια. Όσοι ξέρουν την αλήθεια δεν μιλούν είτε γιατί φοβούνται, είτε γιατί υπηρετούν αντίθετα συμφέροντα. Όσοι επιθυμούν να πληροφορηθούν για τα γεγονότα σκοντάφτουν επάνω στην παραφιλολογία των εφημερίδων που διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις. Όσοι θελήσουν να τα βάλουν με την πανίσχυρη καθολική εκκλησία διώκονται και εκτοπίζονται στο περιθώριο, θάβονται κάτω από τόνους λάσπης και η δικαιοσύνη δεν εθελοτυφλεί απλώς, αλλά συμπράττει σε αυτό το ανοσιούργημα και καταλήγει να στείλει έναν αθώο στην εξορία και να βυθίσει την οικογένειά του σε ένα τέλμα ντροπής και απόγνωσης. Οι πολιτικοί από την άλλη κόπτονται μόνο για την επανεκλογή τους, για την εξασφάλιση του μερτικού τους από την εξουσία, οπότε η αλήθεια είναι δευτερευούσης σημασίας για εκείνους. Υπάρχουν ωστόσο αυτοί που αντιστέκονται, άνθρωποι όπως ο Μαρκ Φρομάν που είναι κι αυτός εκπαιδευτικός και στενός φίλος του Σιμόν, ο δικηγόρος Ντελμπός όπου είναι αποφασισμένος να πετύχει την αθώωση του κατηγορουμένου, ο Σαλβάν, ο επιθεωρητής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης όπου παλεύει για την καθιέρωση της κοσμικής εκπαίδευσης κόντρα στα εκκλησιαστικά σχολεία. “Η ευτυχίας μας θα έρθει μέσα από την ευτυχία των άλλων”, αυτό είναι το μότο όσων αγωνίζονται για την επικράτηση της αλήθειας. Και ο δρόμος που διαλέγουν είναι ανηφορικός, γεμάτος εμπόδια και πικρές απογοητεύσεις:

“Μια πηγή της εκκλησιαστικής δύναμης είναι πως υπολογίζει τις ανάγκες της σύγχρονης εποχής και δανείζεται τα όπλα μας για να μας πολεμήσει. Κατασκευάζει και εμπορεύεται. Δεν υπάρχει αντικείμενο της καθημερινής κατανάλωσης το οποίο δεν παράγει ή πουλά, από ρούχα έως ποτά. Κάμποσα μοναστικά τάγματα είναι σκέτες βιομηχανικές μονάδες που λειτουργούν ως μεσάζοντες για να εξασφαλίσουν φτηνά εργατικά χέρια κι έτσι να επικρατήσουν των ανταγωνιστών. Τα εκατομμύρια που κερδίζουν πάνε κατευθείαν στα ταμεία της Μαύρης Τράπεζας κι από εκεί ρίχνονται στον πόλεμο που μαίνεται εναντίον μας, αυξάνοντας τον ήδη τεράστιο πλούτο των παραεκκλησιαστικών οργανώσεων κι αυτό τους κάνει τόσο τρομερούς”.

Είναι τόσο παθιασμένος ο Ζολά σε αυτό το έργο του, που δεν βάζει κανένα χαλινάρι στις σκέψεις του. Αυτό, καθώς και η ενεργή ανάμειξή του στην υπόθεση Ντρέυφους κάνει για κάποιους το ποτήρι να ξεχειλίσει. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1902 θα βρεθεί νεκρός μέσα στο υπνοδωμάτιο του. Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα είναι η επίσημη γνωμάτευση. Η υπόθεση σκεπάστηκε βιαστικά. Μόνο στα 1953 θα αποκαλυφθεί η αλήθεια στην εφημερίδα Liberation, όταν πλέον το αδίκημα έχει οριστικά παραγραφεί κι έτσι θα περάσει απλά ως υποσημείωση της ιστορίας (βλεπε και Frederick Brown, Zola: A Life, σελ. 793). Ακόμα και σήμερα οι βιογράφοι του Ζολά κρατούν μετριοπαθή στάση, υποστηρίζοντας πως δεν μπορούμε να ξέρουμε, αν πράγματι ο συγγραφέας δολοφονήθηκε. Οι αδιάκοπες απειλές που δεχόταν κατά της ζωής του, η συγκάλυψη που πραγματοποιήθηκε από τον ιατροδικαστή Boursouillou, ακόμα και τα επεισόδια που συνέβησαν λίγα χρόνια μετά, κατά τη μεταφορά των οστών του συγγραφέα στο Πάνθεον, όπου παρευρισκόταν και ο ίδιος ο Ντρέυφους, εναντίον του οποίου έγινε δολοφονική απόπειρα, άρουν κατά τη γνώμη μου την παραμικρή αμφιβολία.

Το τελευταίο βιβλίο της τετραλογίας του Ζολά, αυτό που δεν πρόλαβε να γράψει κι από το οποίο σώζεται μόνο ένα μικρό σχεδίασμα, θα είχε τον τίτλο “Δικαιοσύνη”.