The Fortune of the Rougons, Émile Zola

Émile Zola
La Fortune des Rougon
σελ. 301
Oxford University Press 2012
ISBN 0199560994, ISBN13: 9780199560998




Αυτήν την ιστορία χίλιες φορές κι αν την διαβάσω δεν πρόκειται ποτέ να τη βαρεθώ. Ανήκει στον κύκλο των Ρουγκόν - Μακάρ, τα μέλη δηλαδή μιας οικογένειας από την πόλη Πλασσάν (μια επινοημένη πόλη την γαλλικού Νότου, που παραπέμπει στο Αιξ αν Προβάνς, εκεί δηλαδή που μεγάλωσε ο συγγραφέας). Μητέρα και των Ρουγκόν και των Μακάρ της ιστορίας είναι η Αντελαΐντ (ή θεία Ντιντ) , μια γυναίκα που, μέσα από τον επίσημο γάμο της και τον κατοπινό παράνομο δεσμό της, φέρνει στον κόσμο εκείνους τους ιδιόρρυθμους χαρακτήρες που θα αποτελέσουν τους προγόνους της Νανάς, της Ζερβαίζ από την “Ταβέρνα”, του Ζακ από το “Ανθρώπινο Κτήνος” κι όλων των άλλων ηρώων της εικοσαλογίας που θα εκτυλιχθεί στα χρόνια της Β΄ Αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα του 3ου.

Είναι πολυπρόσωπο μυθιστόρημα αλλά δομημένο έτσι ώστε η γνωριμία με τους χαρακτήρες να γίνεται σταδιακά. Ανάμεσα σε ένα πραξικόπημα και μια εξέγερση που λαμβάνει χώρα σε αυτήν την απομακρυσμένη γαλλική επαρχία, σε μια πόλη που μοιάζει παγωμένη μέσα στο χρόνο, τα όνειρα για έναν καλύτερο κόσμο και η δίψα για χρήμα, κοινωνική ανέλιξη και εξουσία έρχονται αντιμέτωπα με την πεζή καθημερινότητα. Στην πραγματικότητα, ανάμεσα στους ονειροπόλους και τους αριβίστες υπάρχει εκείνο το πλήθος που αδιαφορεί για την εξέλιξη που θα πάρουν τα πράγματα, υπό την προϋπόθεση να μην διαταραχθεί η ησυχία της τακτοποιημένης ζωής τους. Αυτοί βρίσκονται στο περιθώριο της διήγησης, συνιστώντας τον χορό της αδιαφορίας και της μικρόνοιας.

Οι πιο αξιαγάπητοι ήρωες είναι δυο νέα παιδιά. Ο εγγονός της Νιντ, ο Σιλβέρ που προσπαθεί να γνωρίσει και να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα σπαράγματα γνώσης που ξετρυπώνει στα παλιατζίδικα, βιβλία που δεν καταλαβαίνει πλήρως αλλά που αρκούν για να τον κάνουν να οραματίζεται μια καλύτερη ζωή για τον ίδιο και την κοινωνία. Και η Μιέτ ένα πλάσμα όλο αισθησιασμό και δυναμισμό, μια προσωποιημένη εκδοχή της ελευθερίας και της δημοκρατίας, μια δροσερή και τρυφερή απεικόνιση της νιότης. Κάνουν νυχτερινούς περιπάτους μέσα στη φύση, στα σπαρμένα χωράφια και στους ποταμούς, κρύβονται από το φως της μέρας και μεταμορφώνονται σε πλάσματα βγαλμένα από παραμύθι.

“Κάθε βράδυ σχεδίαζαν και μια νέα εξόρμηση. Η Μιέτ έφερνε το γούνινο παλτό της˙ κρύβονταν και οι δυο μέσα στο μακρύ ύφασμα, περνούσαν έξω από τους τοίχους και έφταναν ως τον κεντρικό δρόμο, τα μεγάλα λιβάδια, όπου ο αέρας φυσούσε δυνατά και τα έκανε να κυματίζουν, θυμίζοντας την ανοιχτή θάλασσα. Εκεί πέρα δεν αισθάνονταν καθόλου πνιγηρά και ξανάβρισκαν την παιδική ζωηράδα τους, μακριά από τη ζαλάδα που τους προκαλούσε η βλάστηση του Σαιν Μιτρ και που έκανε το κεφάλι τους να γυρίζει. Επί δύο ολόκληρα καλοκαίρια όργωναν την γύρω περιοχή. Σύντομα ήξεραν απέξω κάθε βράχο που προεξείχε και κάθε χλωρασιά˙ και δεν υπήρχε συστάδα δέντρων, φράχτης ή θάμνος που να μην έχει γίνει φίλος τους. Τα όνειρά τους είχαν γίνει πραγματικότητα: κυνηγιούνταν μέσα στα λιβάδια του Σαιν Κλαιρ, και η Μιετ έτρεχε τόσο καλά που ο Σιλβέρ έπρεπε να βάλει τα δυνατά του για να την πιάσει. Πήγαιναν επίσης να ψάξουν για φωλιές κίσσας˙ η Μιέτ γεμάτη πείσμα, θέλοντας να δείξει πως σκαρφάλωνε τα δέντρα στο Σαβανόζ, έδενε τη φούστα της με ένα κομμάτι σπάγκο και ανέβαινε στις ψηλότερες λεύκες˙ από κάτω ο Σιλβέρ έτρεμε, με τα χέρια τεντωμένα, έτοιμος να την πιάσει σε περίπτωση που γλιστρούσε ξαφνικά”.

Η σύγκρουση αυτών των πλασμάτων των φτιαγμένων για έρωτα και ευτυχία με έναν κόσμο στον οποίο το κακό, με την μορφή της κοινωνικής παρακμής και της ηθικής αποχαλίνωσης, έχει βαθιές ρίζες, είναι αναπόφευκτη.

Δεν είναι όμως όλοι φτιαγμένοι από την ίδια πάστα παρά την κοινή τους καταγωγή. Υπάρχουν δύο όψεις στον αντίποδα του λογοτεχνικού κόσμου που χτίζει ο συγγραφέας. Ο Αντουάν Μακάρ είναι φτωχός και τεμπέλης και το μόνο που θέλει είναι να παρασιτεί εις βάρος της γυναίκας και των παιδιών του. Ένας εκμεταλλευτής, ένας αργόσχολος που καταπιάνεται με την πολιτική, γιατί βλέπει στην δημοκρατία και τον σοσιαλισμό μια ευκαιρία για αρπαγή, που θα του εξασφαλίσει την καλοπέρασή του.

“Έβρισκε το φαγητό απαίσιο, αποκαλούσε την Ζερβαίζ ηλίθια, έλεγε στον Ζαν πως δεν θα γίνει ποτέ άνδρας. Βουτηγμένος στις δικές του εγωιστικές απολαύσεις, έτριβε τα χέρια του κάθε φορά που είχε φάει την καλύτερη μερίδα˙ ύστερα κάπνιζε την πίπα του, φυσώντας αργά τον καπνό του, ενώ τα δύο ταλαίπωρα παιδιά του, τσακισμένα από την κούραση, αποκοιμιόνταν με το κεφάλι πάνω στο τραπέζι. Έτσι περνούσε ο Μακάρ τις μέρες του μες στην τεμπελιά και τις απολαύσεις. Θεωρούσε απόλυτα φυσιολογικό το να κάθεται όλη μέρα σαν μοσχαναθρεμμένη κόρη, να απλώνει την αρίδα του στους πάγκους κάποιας ταβέρνας, ή να σουλατσάρει με την δροσούλα στην λεωφόρο Σωβέρ η στην Μέιλ. Έφτασε ως το σημείο να διηγείται τις ερωτικές του περιπέτειες μπροστά στον γιο του, ο οποίος τον άκουγε ενώ τα μάτια του βούρκωναν από την στέρηση. Τα παιδιά δεν αντιδρούσαν, γιατί έτσι είχαν μάθει, ακολουθώντας το παράδειγμα της μητέρας τους, η οποία φερόταν σαν ταπεινή υπηρέτρια του άνδρα της’.

Από την άλλη ο ετεροθαλής αδελφός του, ο Πιερ Ρουγκόν, που ανήκει στο συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας κινειτοποιείται από την ίδια ακριβώς επιθυμία, αλλά έχει στο πλευρό του ένα ατού, την παμπόνηρη γυναίκα του, την Φελισιτέ, η οποία πάνω από όλα θέλει το χρήμα, για να αγοράσει με αυτό εξουσία και κοινωνική αναγνώριση.

“Μια νέα δυναστεία για να εδραιωθεί χρειάζεται κάποια σύγκρουση. Το αίμα είναι καλό λίπασμα. Θα είναι πολύ ωραίο να συμπέσει η άνοδος του ονόματος των Ρουγκόν με μια αιματοχυσία, όπως έχει ξανασυμβεί και με πολλές άλλες επιφανείς οικογένειες”.

Από την γενιά του Αντουάν θα βγει η Ζερβαίζ της “Ταβέρνας” και η Νανά ενώ από τη γενιά του Πιερ, εκτός των άλλων, ο Σακάρ, ο κεντρικός ήρωας που συναντάμε στο “Χρήμα”. Στην πολιτική σκέψη που εκφράζει ο Ζολά μέσα από αυτό το έργο, κυριαρχεί το εξής: Κάποιες φορές όσα δεν πετυχαίνει η απευθείας σύγκρουση με μια κατάσταση ή ένα ιδεολογικό σύστημα, τα πετυχαίνει η υπόγεια και παρασκηνιακή υπονόμευση. Όσα δεν φαίνονται και όσα δεν ακούγονται, όσα εκτελούνται με χειρουργική ακρίβεια στο περιθώριο και στις υποσημειώσεις της ιστορίας. Κι εκεί έγκειται η μεγαλύτερη αξία του έγχειρήματος του Ζολά. Σηκώνει τα βαριά παραπετάσματα και επιτρέπει στον αναγνώστη να κατανοήσει καλύτερα τα στρώματα που συνιστούν τις κοινωνίες όπως τις γνωρίζουμε στον λεγόμενο “δυτικό κόσμο”.

Είναι κρίμα που δεν έχει κυκλοφορήσει ποτέ σε ελληνική μετάφραση αυτό το έργο. Θα είχε πολλά να πει σε έναν άνθρωπο της σύγχρονης εποχής.